Οι επισκέψεις του Ζαχαριάδη σε ξένες χώρες (1946-1956)

Το παρακάτω ιστορικό κείμενο είναι μια σύντομη αναφορά στις επισκέψεις που πραγματοποίησε σε διάφορες χώρες του εξωτερικού ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, την περίοδο 1946 – 1956.

25 Μαρτίου 1946 : Καθ' οδόν προς την Πράγα για το 8ο Συνέδριο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας (28 - 31 Μάρτη 1946), ο Νίκος Ζαχαριάδης μιλά σε συγκέντρωση πολιτικών προσφύγων στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας και συναντάται με τη γιουγκοσλαβική ηγεσία (Τίτο, Ράνκοβιτς, Τζίλας), όπου συμφωνείται η φιλοξενία 20.000 διωκόμενων ανταρτών του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Στην Πράγα, ο Ζαχαριάδης συζήτησε με εκπροσώπους των Κομμουνιστικών Κομμάτων Γαλλίας και Ιταλίας, οι οποίοι πήραν θέση υπέρ της συμμετοχής του ΚΚΕ στις βουλευτικές εκλογές του 1946. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνάντησε στη Σόφια τον Δημητρώφ, όπου τον ενημέρωσε για τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Ντιμιτρόφ τού τόνισε: «Προοδευτικό πέρασμα στον ένοπλο αγώνα», ενώ ενημέρωσε σχετικά και την ηγεσία του Σοβιετικού ΚΚ (Μπ.).

Απρίλιος 1946 : Επιστρέφοντας ο Ζαχαριάδης από το συνέδριο της Πράγας, μίλησε προς τους δημοσιογράφους την 1η Απριλίου 1946 στο Βελιγράδι, όπου ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης Τίτο του υποσχέθηκε «κάθε συμπαράσταση» στον ένοπλο αγώνα. Στη Θεσσαλονίκη ο αρχηγός του ΚΚΕ επέστρεψε στις 9 Απριλίου 1946. Τον Απρίλιο, ο Ζαχαριάδης επισκέφθηκε τα Τίρανα, τη Σόφια και κυρίως τη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Στάλιν.

15 Απριλίου 1946 : Ο Ζαχαριάδης επισκέπτεται τη Σόφια και ζητά από τον Δημητρώφ τη δημιουργία σε Γιουγκοσλαβία, Αλβανία και Βουλγαρία κέντρων εκπαίδευσης 8000 στελεχών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), καθώς και ενίσχυση.

6 Απρίλη 1947 : Ο Ζαχαριάδης περνά κρυφά τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα και φτάνει στο Βελιγράδι. Από κει στέλνει μαζί με τον Γ. Ιωαννίδη «Απόρρητες Οδηγίες» προς τον Μ. Βαφειάδη (17 Απρίλη) εκθέτοντας τα νέα καθήκοντα του ΔΣΕ.

21 Απριλίου 1947 : Ο Ζαχαριάδης συνάντησε τον Τίτο. Την επόμενη μέρα, ο Ζαχαριάδης έστειλε στον Τίτο ένα γράμμα, στο οποίο ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι : «Η μεγαλύτερη αδυναμία που παρουσιάζει σήμερα ο ΔΣΕ και που είναι κιόλας σοβαρό εμπόδιο στην ανάπτυξή του είναι η ανεπάρκεια στον οπλισμό του και στον ανεφοδιασμό του με όπλα και πολεμοφόδια» και παράλληλα εξέφραζε την ευγνωμοσύνη του προς το Γιουγκοσλάβο ηγέτη σημειώνοντας το εξής : «Επιτρέψτε να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη του ΚΚΕ για όσα κάνετε για μας. Αυτό το διαισθάνεται και ο Λαός μας που νοιώθει ενστιχτώδικα και κατάκαρδα τη Νέα Γιουγκοσλαβία, το Λαό της και το Στρατάρχη της, γιατί νοιώθει ότι το κύριο στήριγμά του απ’ έξω είναι αυτοί.».

Μάιος 1947 : Στις αρχές του δεύτερου δεκαήμερου του Μαΐου του 1947, ο Ζαχαριάδης έφθασε στη Μόσχα με σοβιετικό αεροσκάφος. Ο ηγέτης του ΚΚΕ παρέδωσε δύο σημειώματα σχετικά με τις ανάγκες του Δ.Σ.Ε. και τόνισε  ότι η βοήθεια της Μόσχας θα εξασφαλίσει τη νίκη του ΚΚΕ.

13 Μάη 1947 : Ο Ζαχαριάδης παραδίδει υπόμνημα στο ΚΚ (Μπ.) και τον Στάλιν (με τον οποίο επίσης συναντήθηκε) εκθέτοντας την κατάσταση στην Ελλάδα και τις προοπτικές του ένοπλου αγώνα. Το υπόμνημα είχε τίτλο : «Για την κατάσταση στην Ελλάδα». Σχετικά με το ΔΣΕ και τις προοπτικές του, το υπόμνημα αναφέρει: «Η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ (στα μέσα του Φλεβάρη του 1946) κατέληξε σε αποφάσεις, αποτέλεσμα των οποίων ήταν να οργανωθεί ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας. Από τότε, η αντίδραση, με την άμεση καθοδήγηση των Αγγλοσαξόνων, προχώρησε σε δεκάδες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, αλλά το αποτέλεσμα ήταν ότι κάθε φορά ο Δημοκρατικός Στρατός έβγαινε πιο δυνατός. Σήμερα, ο Δημοκρατικός Στρατός αριθμεί πάνω από 20 χιλιάδες μαχητές υπό ενιαία οργάνωση και καθοδήγηση (…). Το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, σε συνεδρίασή του στα μέσα του Φλεβάρη 1947, αφού εξέτασε την κατάσταση, κατέληξε ότι το δημοκρατικό κίνημα, συνεχίζοντας την πλήρη εκμετάλλευση όλων των νόμιμων δυνατοτήτων, πρέπει να θεωρεί ότι η ένοπλη πάλη γίνεται κυρίαρχη και πήρε σε σχέση μ’ αυτά μια σειρά πρακτικών μέτρων. Η εσωτερική κατάσταση της Ελλάδας συνεχίζει να παρουσιάζει αισιόδοξες προοπτικές. Παρά τη βοήθεια που παίρνει ο μοναρχοφασισμός, τόσο άμεσα, από τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό, όσο και έμμεσα από όλη τη διεθνή αντίδραση (διεθνείς παρατηρητές στις εκλογές και στο δημοψήφισμα, πλειοψηφία της Επιτροπής Έρευνας του ΟΗΕ). Το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα, βασικά με τις δικές του δυνάμεις και την απαραίτητη βοήθεια όλων των δημοκρατικών φίλων του εξωτερικού, είναι σε θέση ακόμα και μέσα στο 1947 να δώσει αποφασιστικά χτυπήματα κατά του μοναρχοφασισμού και των υπηρετών του στη χώρα. Οι μεγαλύτερες αδυναμίες του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας είναι ο ανεπαρκής εξοπλισμός του και η έλλειψη στρατιωτικών στελεχών. Ανεξάρτητα από την ενιαία κεντρική οργάνωση, ο Δημοκρατικός Στρατός δεν ξεπέρασε το παρτιζάνικο στάδιο του κατακερματισμού και του πρωτογονισμού, για να μετατραπεί σε τακτικό στρατό. Υπό τον όρο ότι ο Δημοκρατικός Στρατός θα αποκτήσει την αναγκαία βοήθεια για να υπερνικήσει τις αδύνατες πλευρές του, θα μπορέσει σε σύντομο χρονικό διάστημα να έχει 50 χιλιάδες μαχητές και να καταχτήσει πολιτική και στρατηγική ενότητα και περιεχόμενο, που θα του επιτρέψουν να πραγματοποιήσει τους ευρύτερους δυνατούς στόχους του λαϊκού δημοκρατικού κινήματος».

22 Μαΐου 1947 : Πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Ζαχαριάδη με τον Ζντάνοφ. Ο Ζαχαριάδης ενημέρωσε τον Ζντάνοφ για την κατάσταση στην Ελλάδα, για την πολιτική του ΚΚΕ, για την κατάσταση στο Κόμμα και το ΔΣΕ και τόνισε ότι ο ΔΣΕ έχει ανάγκη από πολεμικό υλικό.

2 Ιουλίου 1949 : Ύστερα από απεγνωσμένες εκκλήσεις του Ζαχαριάδη, και αφού είχε πρώτα φροντίσει να ενημερώσει τη Μόσχα, ο Αλβανός κομμουνιστής ηγέτης Ε. Χότζα δέχτηκε το Ζαχαριάδη σε μια μυστική συνάντηση στην Κορυτσά, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στο Πόγραδετς. Στη συνάντηση αυτή, ο Ζαχαριάδης ζήτησε από τον Χότζα να επιτραπεί η είσοδος των Ελλήνων ανταρτών στην Αλβανία, να εξοπλιστούν και στη συνέχεια να προωθηθούν στο μέτωπο του πολέμου. Αυτό όμως εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους για την ίδια την Αλβανία και την ακεραιότητά της. Ο Ε. Χότζα ήταν κατηγορηματικός: «Κανένα πόδι Ελλήνων ανταρτών δεν θα εισέρθει επί αλβανικού εδάφους. Δεν επιθυμώ επ' ουδενί μια ένοπλη σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας! Σε βοήθησα πολύ, πέραν του δέοντος. Γι' αυτό ενημέρωσα και τον Στάλιν!».

16 Σεπτεμβρίου 1949 : Ο Ζαχαριάδης συναντήθηκε με τον Στάλιν στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, στις όχθες της λίμνης Ρίτσα, όπου ο Στάλιν ξεκουραζόταν. Από τη συνάντηση στη λίμνη Ρίτσα προέκυψε το ομώνυμο ντοκουμέντο, που αποτέλεσε τη βάση των εκτιμήσεων και καθηκόντων της 6^ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ στο Μπουρέλι.

14 Ιανουαρίου 1950 : Στη Μόσχα πραγματοποιήθηκε μυστική συνάντηση των ηγετών των κομμουνιστικών κομμάτων της ΕΣΣΔ, της Αλβανίας και της Ελλάδας. Από σοβιετικής πλευράς συμμετείχαν στη συνάντηση ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Στάλιν, ο Μολότοφ και ο Μαλενκόφ. Εκ μέρους των Αλβανών κομμουνιστών παρευρέθηκε ο αρχηγός της Αλβανίας Ενβέρ Χότζα και ο στενός συνεργάτης του, Μεχμέτ Σέχου. Παρούσα ήταν και η ηγεσία του ΚΚΕ, που την εκπροσώπησαν ο Νίκος Ζαχαριάδης και ο Δημήτρης Παρτσαλίδης. Οι Αλβανοί θεώρησαν «όχι μόνο εσφαλμένη μα και προδοτική την πολιτική του ΚΚΕ πριν και μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας». Επίσης, συζητήθηκε το θέμα που αφορούσε την κατηγορία που είχε διατυπώσει ο Μάρκος Βαφειάδης με γράμμα του προς το ΚΚΣΕ το 1948, ότι ο Ζαχαριάδης ήταν πράκτορας του ταξικού εχθρού.

16 Ιανουαρίου 1950 : Έγινε συνάντηση των Σοβιετικών με το ΚΚΕ. Ο Μολότωφ διάβασε ένα γράμμα του Μάρκου Βαφειάδη όπου διατυπωνόταν η κατηγορία ενάντια στο Ζαχαριάδη πως ήταν πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις.  

24 Ιανουαρίου 1950 : Έγινε άλλη μια συνάντηση των Σοβιετικών με το ΚΚΕ.

Σημείωση : Στις 24 Δεκεμβρίου 1950 γεννήθηκε στη Μόσχα ο Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη και της Ρούλας Κουκούλου. Αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού, η οικογένεια πήγε στο Βουκουρέστι και παρέμεινε στην πόλη αυτή μέχρι το 1955. Τον Ιανουάριο του 1955 η Ρούλα Κουκούλου έφυγε από τη Ρουμανία και πήγε στην Ελλάδα. Μετά τη Ρουμανία, πατέρας και γιος εγκαταστάθηκαν σε ένα σπίτι στη Σοβιετική Ένωση την περίοδο 1956-1962. Το 1962 χώρισαν οι δρόμοι πατέρα και γιου, γιατί ο Νίκος Ζαχαριάδης με απόφαση των σοβιετικών αρχών εκτοπίστηκε στο Σουργκούτ της Σιβηρίας.

12 Αυγούστου - 9 Σεπτεμβρίου 1955 : Στο διάστημα αυτό, ο Ζαχαριάδης βρισκόταν στην Τασκένδη, στην οποία κατοικούσαν χιλιάδες Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες.

Φεβρουάριος 1956 : Ο Ζαχαριάδης συναντήθηκε στις 21, στις 25 και στις 26 Φεβρουαρίου 1956 με τη Διεθνή Επιτροπή των 6 Κομμουνιστικών Κομμάτων (ΕΣΣΔ, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Πολωνία) και αρνήθηκε την ύπαρξη κρίσης στο ΚΚΕ και στην καθοδήγησή του. Ανέφερε μεταξύ άλλων και το εξής : «Πιστεύω ότι μια σειρά περιπτώσεις δείχνουν ότι η λειτουργία της επιτροπής σας παραβιάζει τους δημοκρατικούς κομματικούς κανόνες».

Ενδεικτική Βιβλιογραφία :

Φίλιππος Ηλιού, «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος. Η εμπλοκή του ΚΚΕ», εκδόσεις Θεμέλιο

«Υπόθεση Ζαχαριάδη. Καταδίκη και αποκατάσταση του κομμουνιστή ηγέτη», εκδόσεις Φιλίστωρ