33 αντιστασιακές οργανώσεις. Η άγνωστη ιστορία και δράση τους

Πέρα από τις μεγάλες και αρκετά γνωστές στο ευρύ κοινό ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις της Κατοχής (όπως το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη, ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα και η ΕΚΚΑ του Δημήτριου Ψαρρού), υπήρχαν και διάφορες μικρές οργανώσεις, των οποίων η δράση εναντίον των κατακτητών δεν αναφέρεται στα ιστορικά βιβλία. Ελάχιστοι συγγραφείς θέλησαν να αφιερώσουν έστω μια παράγραφο σε αυτές. Αποφασίσαμε λοιπόν να ψάξουμε συστηματικά σε διάφορες πηγές και να συγκεντρώσουμε όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσαμε για την άγνωστη ιστορία και δράση αυτών των οργανώσεων που έμειναν στην αφάνεια, αλλά που δεν πρέπει να τις ξεχνάμε. Ξεκινάμε λοιπόν το ιστορικό μας ταξίδι.

Αναμφισβήτητα, ορισμένες από τις ηρωικότερες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης γράφτηκαν από τους αγωνιστές των πόλεων. Σε συνθήκες απόλυτης παρανομίας και δρώντας κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των Γερμανών, Ιταλών, Αστυνομίας, Χωροφυλακής και Ταγματασφαλιτών (ένοπλοι Έλληνες προδότες που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές και εξοπλίστηκαν από αυτούς) γεννήθηκε και ανδρώθηκε μια στρατιά από παράτολμους Έλληνες (πατριώτες και αντιφασίστες) που με ποικίλους τρόπους (παράνομες προκηρύξεις, κατασκοπεία, προκηρύξεις, δολιοφθορές, αντάρτικο πόλεων) πολέμησαν με πάθος τους κατακτητές. Όλοι αυτοί οι αγωνιστές που ρίσκαραν την ίδια τους τη ζωή και κάποιοι από αυτούς την έχασαν, αξίζει να έχουν μια θέση στην ιστορία μας και στη μνήμη μας. Ο αντάρτης Φαίδωνας Μαηδώνης είχε πει σχετικά με τις δυσκολίες του αντάρτικου πόλεων τα εξής : «Ο αγώνας έγινε και γίνεται στα πεζοδρόμια της Αθήνας… Δεν ξέρει κανένας από αυτούς που είνναι στο βουνό τι θα πει να γυρνάς με το πιστόλι στην τσέπη μες στην Αθήνα, τι θα πει κατοχή, Γκεστάπο, Feldgendarmerie, τριτοβάθμια ανάκριση SS, καραμπινιερία, πεζοδρόμιο, διαδήλωση, μοίρασμα προκηρύξεων, βάψιμο, νυχτερινές επιχειρήσεις, γερμανική περίπολος με πολιτικά» . Οι περισσότερες από τις οργανώσεις που θα αναφέρουμε έδρασαν κυρίως στον τομέα της κατασκοπείας, στις δολιοφθορές (σαμποτάζ) και τις φυγαδεύσεις, πολλές φορές σε συντονισμό με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Μ.Α.).

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς (1941), ο τομέας των πληροφοριών έγινε ο πλέον σημαντικός για τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες που επιδίωκαν να αποκαταστήσουν τη επικοινωνία με τα κατεχόμενα εδάφη, ώστε στη συνέχεια να αναπτύξουν σχέσεις με αντιστασιακά κινήματα που θα αναλάμβαναν να πραγματοποιήσουν διάφορα σαμποτάζ κατά του Άξονα. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (S.O.E.) του βρετανικού υπουργείου Πολέμου. Ο πόλεμος των «ασυρμάτων» άρχισε γρήγορα να παίρνει διαστάσεις. Η συνεισφορά των κατασκοπευτικών οργανώσεων στη μάχη κατά του Άξονα ήταν πολύτιμη. Με τις απόρρητες πληροφορίες που συγκέντρωσαν, συνέβαλαν στη βύθιση πολυάριθμων γερμανοϊταλικών πλοίων στη Μεσόγειο. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν να αναφερόμαστε σε καθεμία οργάνωση ξεχωριστά, αλλά και σε κάποιες προσωπικότητες όταν το κρίνουμε απαραίτητο.

Προμηθέας Ι και Προμηθέας ΙΙ

Η οργάνωση «Προμηθέας» θεωρείται από πολλούς ως το πρώτο δίκτυο πληροφοριών στην Ελλάδα. Επικεφαλής του Προμηθέα Ι ήταν ο «κόκκινος συνταγματάρχης» Ευρυπίδης Μπακιρτζής, βενιζελικός, αντιβασιλικός, απότακτος του κινήματος του 1935. Στις 10 Απριλίου του 1941 ο Μπακιρτζής κάλεσε τους παλαιούς του φίλους Δημήτριο Μπαρδόπουλο, Χ. Κουτσογιανόπουλο, και Παναγιώτη Ευαγγελινό, και τους ανακοίνωσε την πρόταση που του έκαναν παράγοντες της «Μ.Ο.4», να συγκροτήσει μια οργάνωση κατασκοπείας, της οποίας ο ρόλος θα ήταν η διοχέτευση πληροφοριών στη Μέση Ανατολή και η διενέργεια σαμποτάζ κατά των Γερμανών. Όλοι τους όντες μαχητικοί τύποι απλώς περίμεναν να τους γίνει τέτοιου είδους πρόταση για να την αποδεχθούν. Αμέσως ο Μπακιρτζής τους οδήγησε σε ένα σπίτι της οδού Λυκαβηττού, όπου έμεναν κάποιοι Βρετανοί αξιωματικοί για να διευθετήσουν τις λεπτομέρειες. Έτσι συγκροτήθηκε η οργάνωση με την ονομασία «Προμηθεύς» έχοντας ως αρχηγό τον Ευριπίδη Μπακιρτζή. Το ψευδώνυμο που είχε ο ίδιος ήταν ο αριθμός «333».

Μια ημέρα πριν από τη φυγή του από την Ελλάδα ο ιστορικός Nicolas Hammond, και συνάμα επικεφαλής μιας βρετανικής ομάδας τεσσάρων καταδρομών, που είχαν εμπλακεί σε αποστολές «καμένης γης», διέταξε του ομοεθνείς του Ian Pirie και David Pawson να καταστρέψουν τα τελευταία ίχνη δράσεως της ΜΙR και να συλλέξουν όλο το χρήσιμο υλικό. Ο Ian Pirie έδωσε τότε δύο ασύρματους στην ομάδα του «Προμηθέα». Επιπλέον η οργάνωση έλαβε και 8 τενεκέδες με εκρηκτικές ύλες, με τις οποίες τα μέλη της έκαναν μερικές δοκιμές στη λίμνη του Μαραθώνα. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα στην οργάνωση «Προμηθέας» προσχώρησαν οι απότακτοι αξιωματικοί του ναυτικού Καλιμπάσερης, Ψαλιδάκης, Ντεληγιάννης, Αναστασόπουλος, Καλιανέσης και ο κελευστής ασυρματιστής Παπαγιάννης. Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν πως η επαφή τους με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Μ.Α) θα διεκπεραιωνόταν τόσο με τους δύο ασυρμάτους, όσο και με κάποιον σύνδεσμο ονόματι Γεράσιμο, ο οποίος αναχώρησε με τους υποχωρούντες Βρετανούς στρατιώτες, για να γυρίσει επτά μήνες μετά με οδηγίες και κάποια χρήματα. Η κύρια εργασία γινόταν από τον Κουτσογιανόπουλο, αφού τα μηνύματα έφταναν σε εκείνον, μέσω του σταθμού αναμετάδοσης που βρισκόταν στην Τουρκία. Ο Μπακιρτζής όμως εγκατέλειψε πολύ γρήγορα τους συναγωνιστές του, για να ασχοληθεί με ποικίλες δραστηριότητες. Οι λιγοστοί συνεργάτες του συνέχισαν με μεγάλη προσήλωση να εφαρμόζουν τις επιταγές που προέβλεπε η διεξαγωγή του συμμαχικού αγώνα.

Πρώτη οργάνωση με την οποία ο Μπακιρτζής ήρθε σε επαφή δεν ήταν άλλη από την οργάνωση «Α.Α.Α.» (Αγών – Ανόρθωσις - Απελευθέρωσις.), που συγκρότησε ο γηραιός κεντροαριστερός Αντιστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης. Η οργάνωση Α.Α.Α. είχε έντονο αντιβασιλικό προσανατολισμό και ο Μπακιρτζής, που διατηρούσε από χρόνια φιλικές σχέσεις με τον Γρηγοριάδη, προσχώρησε αμέσως σε αυτή. Όντας καταζητούμενος από τους Γερμανούς και του Ιταλούς, ο συνταγματάρχης κατέφυγε στην Αίγυπτο, μετά από μια σύντομη παραμονή στην Κωνσταντινούπολη, στις 12 Οκτωβρίου του 1942. Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1943 ο Ευριπίδης Μπακιρτζής επιβαίνοντας σε μια Ντακότα επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα μετά από περίπου ένα έτος απουσίας. Ας αφήσουμε όμως τον Μπακιρτζή προς το παρόν, καθώς θα αναφερθούμε σε αυτόν στη συνέχεια.

Το Νοέμβριο του 1941 ο Προμηθέας λειτουργούσε με επικεφαλής το Χαράλαμπο Κουτσογιαννόπουλο (καθώς ο Μπακιρτζής τελικά αποχώρησε) και αποτελούσε για μεγάλο διάστημα τη σημαντικότερη επαφή που είχε το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) με την κατεχόμενη Ελλάδα. Την περίοδο της αρχηγίας του Κουτσογιαννόπουλου η οργάνωση λεγόταν «Προμηθέας ΙΙ».

Στις 20 Νοεμβρίου 1941 η οργάνωση «Προμηθέας ΙΙ» κατάφερε να λειτουργήσει τον ασύρματο που είχε λάβει από τη βρετανική SOE. Έτσι, άρχισε να μεταδίδει στη SOE διάφορες πολύτιμες πληροφορίες, με ειδικότερο προσανατολισμό στις ναυτικές πληροφορίες, μια που οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Αφρική βρίσκονταν σε εξέλιξη. Πέρα όμως από αυτό, η οργάνωση ξεκίνησε και μια σειρά από δολιοφθορές σε ναυτικούς και αεροπορικούς στόχους, στο πλαίσιο της αποκοπής του ανεφοδιασμού του εχθρού. Παράλληλα, ήρθε σε επαφή με ομάδες ενόπλων αντιστασιακών και εξασφάλισε γι’ αυτές τις πρώτες αποστολές εφοδίων από τον αέρα. Στην Αθήνα, ο «Προμηθέας ΙΙ» ανέλαβε να ενισχύσει τον ΕΔΕΣ. Μερικά από τα πιο γνωστά μέλη του «Προμηθέα ΙΙ» ήταν ο Δ. Μπαρδόπουλος και ο Π. Ευαγγελινός.

Το Μάρτιο του 1942, ο «Προμηθέας ΙΙ» έλαβε ένα σήμα, το οποίο υπονοούσε συγκεκαλυμμένα ότι πλέον ο βρετανικός παράγοντας επιδίωκε τη συγκρότηση ένοπλων ανταρτικών ομάδων στην κατεχόμενη Ελλάδα, που θα διευκόλυναν τις επικείμενες επιχειρήσεις στο αφρικανικό μέτωπο με τη διενέργεια σαμποτάζ που θα εμπόδιζε τον ανεφοδιασμό των δυνάμεων του Άξονα. Περίπου έναν μήνα αργότερα έφτασε στην Ελλάδα με μυστική αποστολή ο παλαιός λαθρέμπορος, και μετέπειτα δραστήριος σύνδεσμος των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών Γεράσιμος Αλεξάτος (με το ψευδώνυμο «Οδυσσέας»), με εντολή τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για τη συγκρότηση ανταρτοομάδων. Επιχειρήματά του το πλούσιο πολεμικό υλικό και ένα σημαντικό ποσό χρυσών λιρών που θα διευκόλυναν τους ενδιαφερομένους να πειστούν για τη διενέργεια του εγχειρήματος.

Χάρη στον Προμηθέα ΙΙ εξασφαλίστηκε η επικοινωνία με όλες σχεδόν τις αντιστασιακές οργανώσεις της Αθήνας, επιτεύχθηκε η ενίσχυση των πρώτων ανταρτών και η άφιξη των πρώτων Βρετανών συνδέσμων στα βουνά. Ο πομπός λειτουργούσε καθημερινά ως τις 3 Φεβρουαρίου 1943, μέρα που οι Γερμανοί κατάφεραν να τον εντοπίσουν και να εξαρθρώσουν το δίκτυο του «Προμηθέα ΙΙ». Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος και όλα σχεδόν τα μέλη του συνελήφθησαν.

Χαράλαμπος Χρ. Κουτσογιαννόπουλος (1909 - 1995)

Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε λίγες πληροφορίες για τον αρχηγό της ομάδας «Προμηθέας ΙΙ». Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος γεννήθηκε στη Συκέα Λακωνίας στις 21 Δεκεμβρίου 1909. Το 1925 μπήκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από όπου αποφοίτησε το 1928 ως μάχιμος σημαιοφόρος. Εκπαιδεύτηκε σε πλοίο του Βρετανικού Ναυτικού (1931 - 1932) ενώ το 1933 προήχθη σε ανθυποπλοίαρχο. Συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα του 1935. Στις 11 Μαϊου του 1935, έχοντας διαφύγει στη Νάπολη της Ιταλίας, καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια δεσμά και στρατιωτική καθαίρεση. Όμως, στις 1 Δεκεμβρίου 1935 του απονεμήθηκε χάρη και στις 16 Ιουλίου 1936 ακυρώθηκε η στέρηση βαθμού του. Λογίστηκε σε αποστρατεία από τις 11 Ιουλίου 1935 ως ανθυποπλοίαρχος ε.α.

Τον Απρίλιο του 1941 ιδρύθηκε η αντιστασιακή οργάνωση «Προμηθέας». Αρχηγός της ήταν στην αρχή ο Μπακιρτζής και στη συνέχεια ο Χ. Κουτσογιαννόπουλος. Η οργάνωση «Προμηθέας ΙΙ» πραγματοποίησε μεταξύ άλλων και δολιοφθορές μικρής έκτασης σε γερμανικά πλοία στον Πειραιά. Ένας από τους κυριότερους σαμποτέρ της ήταν ο Αντώνης Κουτσογιαννόπουλος (από τα Πάκια Λακωνίας) που συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 28 Νοεμβρίου 1942. Τον Αύγουστο του 1941 πραγματοποιήθηκε (από τον Αντώνη Κουτσογιαννόπουλο) σαμποτάζ στα γερμανικά καύσιμα στην Ελιά. Ο «Προμηθέας ΙΙ» κατάφερε να βυθίσει ένα ιταλικό μεταφορικό πλοίο 7.000 τόνων και να προξενήσει ζημιές σε γερμανικό πετρελαιοφόρο, σ ένα γερμανικό μεταφορικό λποίο και σε ένα ελληνικό ταχυδρομικό πλοίο. Επίσης παρείχε στη SOE λεπτομερείς πληροφορίες για την κίνηση των νηοπομπών του Άξονα στην περιοχή του Αιγαίου. Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος ήρθε σε ρήξη με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ Ναπολέοντα Ζέρβα όταν, παρά τη συνεχή οικονομική ενίσχυση που είχε λάβει από τους Βρετανούς (πολλές χιλιάδες λίρες), καθυστερούσε τη δημιουργία ένοπλων τμημάτων.

Το Φεβρουάριο του 1943 οι Γερμανοί εντόπισαν τον ασύρματο του «Προμηθέα ΙΙ» και συνέλαβαν τα μέλη του. Ο Κουτσογιαννόπουλος κατάφερε να βγει από τη φυλακή χάρη στην παρέμβαση του Πελτέκη, ο οποίος δωροδόκησε ένα φύλακα. Σχετικά με την αποφυλάκιση του Κουτσογιαννόπουλου, ο Κρις Γουντχαουζ έγραψε τα εξής : «… ήρωας του εγχειρήματος ήταν ο Ιωάννης Πελτέκης… Όπως φαίνεται είχε δωροδοκήσει με πολλές χρυσές λίρες ένα Γερμανό γραφιά, που έφτιαξε μια διαταγή για την αποφυλάκιση του Κουτσογιαννόπουλου και την έχωσε ανάμεσα σε άλλα έγγραφα προς υπογραφήν από τον αρμόδιο ανώτερο Γερμανό αξιωματικό. (…) Ωστόσο το κατόρθωμα εκείνο δεν ήταν παρά η αρχή της εκπληκτικής σταδιοδρομίας του Πελτέκη, που έμελλε με την κατοπινή παράνομη δραστηριότητά του στην κατεχόμενη Ελλάδα, να αναδειχθή ένας από τους κορυφαίους μυστικούς πράκτορες όλου του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.» .

Έτσι, στις 7 Μαϊου 1943 ο Κουτσογιαννόπουλος αποφυλακίστηκε, ενώ οι άλλοι δύο συνεργάτες του δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στις 18 Ιουνίου 1943 στην Καισαριανή. Ο Κουτσογιαννόπουλος έμεινε ένα μήνα στην Αθήνα και μετά διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1943, επανήλθε στη μόνιμη υπηρεσία προαγόμενος σε πλωτάρχη. Αποστρατεύτηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1945. Μετά τον πόλεμο, εντάχθηκε στην αριστερά και υπήρξε πολιτευτής της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Πέθανε το 1995.

Η οργάνωση «Υβόννη» και ο Ιωάννης Πελτέκης («Απόλλων»)

Παρότι ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος συνελήφθη από τους Γερμανούς, κατάφερε να γλυτώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα. Τον διέσωσε ένας πολύτιμος συνεργάτης του «Προμηθέα ΙΙ» που λεγόταν Ιωάννης Πελτέκης. Ο Ιωάννης Πελτέκης γεννήθηκε το 1904 στην Αλεξανδρούπολη, φοίτησε στη Μαράσλειο και αργότερα σε κολλέγια της Ελβετίας και της Γαλλίας. Πήρε μέρος στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940 και μετά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου απέκτησε επαφή με τη βρετανική SOE. Το Μάιο του 1943 ήρθε στην Ελλάδα με την αποστολή να ανασυγκροτήσει τα κλιμάκια πληροφοριών και δολιοφθορών που μετά το θάνατο του Τσιγάντε (δηλαδή του Αρχηγού της ομάδας «Μίδας 614» τον Ιανουάριο του 1943) και τη σύλληψη του Κουτσογιαννόπουλου (Φεβρουάριος 1943) είχαν διαλυθεί. Αφού πρώτα κατόρθωσε να επιτύχει τη δραπέτευση του Χαράλαμπου Κουτσογιαννόπουλου, ο Πελτέκης (με το κωδικό όνομα «Απόλλων») δημιούργησε μια κατασκοπευτική οργάνωση με το όνομα «Υβόννη» που έμελλε να αποτελέσει την πιο αξιόμαχη κατασκοπευτική ομάδα στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα η οργάνωση «Υβόννη» αναπτύχθηκε ταχύτατα και έφθασε να διαθέτει εκατοντάδες συνεργάτες. Ο συνολικός αριθμός, που κυμαίνεται από 350 έως 700 μέλη, δεν μπορεί να εξακριβωθεί, γιατί η οργάνωση χωριζόταν σε πολλές επιμέρους ομάδες, υποομάδες και δίκτυα που διέθεταν οργανωτική αυτοτέλεια για λόγους ασφαλείας και που το καθένα υπαγόταν σε αντίστοιχη υπηρεσία : σαμποτάζ, διαβιβάσεων, πληροφοριών, διαφυγών κ.α. Το καθένα ήταν επιφορτισμένο με συγκεκριμένες αποστολές ανάλογα με τις δυνατότητες παρακολούθησης σε σημεία συγκέντρωσης εχθρικών στρατευμάτων και υλικού (λιμάνι Πειραιά, αεροδρόμια, αποθήκες κ.α.). Ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος αναφέρει τα ονόματα μερικών θρυλικών κατασκόπων της Υβόννης όπως π.χ. ο πλοίαρχος Πέτρος Δρακόπουλος, ο πλοίαρχος Αγησίλαος Λεοντακιανάκος, ο διερμηνέας Σταύρος Τσιώκος, ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης (εργάτης του ΟΛΠ), ο δικηγόρος Ιωάννης Θειακάκης, ο δικηγόρος Εμμανουήλ Κουτσογεωργίου, ο Γεώργιος Καλογερόπουλος και πολλοί άλλοι.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι από το Μάρτιο του 1943 έως την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι 4 ασύρματοι της Υβόννης έστειλαν στο Κάιρο περίπου 1.100 σήματα πληροφορώντας με μεγάλη ακρίβεια τις συμμαχικές δυνάμεις για τις κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων σκαφών και εφοδίων από και προς το λιμάνι του Πειραιά, σπάζοντας κρυπτογραφικούς κώδικες των Γερμανών, πραγματοποιώντας επισήμανση επίγειων στόχων, γραμμών ανεφοδιασμού, συντάσσοντας λεπτομερείς αναφορές της δραστηριότητας των 4 γερμανικών αεροδρομίων της Αττικής (Τατοϊου, Τανάγρας, Ελευσίνας, Χασανίου), αποκαλύπτοντας μυστικά όπλα, ναρκοπέδια κ.α. Πέρα από τη συλλογή και μετάδοση πληροφοριών για δολιοφθορές, οι πράκτορες της «Υβόννης» διενεργούσαν προπαγάνδα μέσω της διαρροής πληροφοριών και ειδήσεων στον Τύπο και δρούσαν ως δίκτυο φυγάδευσης Ελλήνων και Βρετανών προς τη Μέση Ανατολή. Η πραγματοποίηση δολιοφθορών ήταν μια αρκετά επικίνδυνη αποστολή. Τα συνολικά αποτελέσματα της δράσης της Υβόννης ήταν εντυπωσιακά. Οι Βρετανοί χαρακτήρισαν την «Υβόννη» ως το πιο αξιόλογο και αξιόπιστο δίκτυο πληροφοριών στην Ελλάδα, «του οποίου ο τομέας ναυτικών και αεροπορικών πληροφοριών επιτέλεσε ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο». Στο ενεργητικό της οργάνωσης συγκαταλέγεται η πρόκληση εκτεταμένων καταστροφών σε τουλάχιστον 58 σκάφη του Άξονα (ολοκληρωτικών σε 16 από αυτά) συνολικού βάρους 56.000 τόνων, η ανατίναξη πυρομαχικών σε αεροπορικές εγκαταστάσεις και την ευρύτερη ζώνη της Αθήνας, η συντριβή 27 ατμομηχανών και μιας ολόκληρης αμαξοστοιχίας με φορτίο πετρελαίου, η φυγάδευση από την Ελλάδα περίπου 69 ατόμων κ.α.

Στα τέλη Μαρτίου του 1944, όπως τηλεγράφησε ο Πελτέκης στη SOE, μετά από προδοσία ενός οργάνου της Ειδικής Ασφάλειας, το μεγαλύτερο τμήμα της Υβόννης βρέθηκε στα χέρια των SS, το πληροφοριακό δίκτυο εξαρθρώθηκε και το σύνολο των υπηρεσιών, των εγγράφων και των εγκαταστάσεων εντοπίστηκε και κατασχέθηκε. Μέσα σε λίγες μέρες, οι κατακτητές συνέλαβαν 47 μέλη της Υβόννης. Ανάμεσά τους ήταν ο Αλέξανδρος Ιωαννίδης, ο Ανδρέας Καλύβας, ο Γεώργιος Καζακόπουλος και άλλοι. Ακόμα 22 πράκτορες και συνεργάτες προστέθηκαν στον κατάλογο των συλληφθέντων τον Ιούλιο, μέσα στο νέο κύμα συλλήψεων που εξαπέλυσαν οι Γερμανοί. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και η στενή συνεργάτιδα της «Υβόννης» Λέλα Καραγιάννη, μια από τις θρυλικότερες γυναικείες μορφές της Εθνικής Αντίστασης.

Την ηγεσία της παραπαίουσας οργάνωσης ανέλαβαν οι Παναγής και Άλκης Δελμούζος και στις 26 Ιουλίου 1944, ο Ιωάννης Πελτέκης, καταδιωκόμενος και ο ίδιος, διέφυγε στη Μέση Ανατολή.

Ο Πελτέκης, προσπαθώντας να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ, δέχτηκε συκοφαντικές επιθέσεις από το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών και από την ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Έτσι, ενώ στην Αθήνα οι Γερμανοί τον αναζητούσαν μανιωδώς, στη Μέση Ανατολή τον κατηγορούσαν στην αρχή για συνεργάτη των Γερμανών και στη συνέχεια για συνεργάτη του ΕΑΜ. Όμως στην πορεία αποδείχτηκε ότι οι κατηγορίες εις βάρος του ήταν ανυπόστατες. Όμως, ο αρνητικός αντίκτυπος και το κλίμα καχυποψίας ήταν αρκετά για να προκαλέσουν τη διακοπή της χρηματοδότησης της Υβόννης και την παραπομπή του Πελτέκη σε δίκη. Δικάστηκε από ειδικούς στρατιωτικούς ανακριτές και τελικά όχι μόνο αθωώθηκε, αλλά και του απονεμήθηκε το μετάλλιο διακεκριμένων πράξεων (DSO).

Οι Βρετανοί θορυβήθηκαν από την είδηση της σύλληψης μεγάλου αριθμού πρακτόρων της «Υβόννης» και εξέτασαν τη δυνατότητα εξαγοράς των δεσμωτών τους, αφού η καταδίκη τους σε θάνατο ήταν σίγουρη. Τελικά, οι πολυάριθμοι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στο δάσος Χαϊδαρίου, στις 8 Σεπτεμβρίου 1944. Ήταν ένα αιματοβαμμένο τέλος για τους ήρωες της «Υβόννης», 34 μόλις μέρες πριν το τέλος της κατοχής.

Όμηρος

Αρχικός πυρήνας της οργάνωσης «Όμηρος» ήταν η ΜΕΟ (Μυστική Εθνική Οργάνωση), στέλεχος της οποίας ήταν ο απότακτος αξιωματικός του βενιζελικού κινήματος του 1935 και συνεργάτης του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Επαμεινώνδας Τσέλλος. Η ΜΕΟ είχε ιδρυθεί από τον Τσέλλο στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά και ανασυστάθηκε μετά την εισβολή των Γερμανών σαν αντιστασιακή οργάνωση κατασκοπείας. Ως ημερομηνία ίδρυσης του «Ομήρου» αναφέρεται ο Σεπτέμβριος του 1941.

Τον Ιούλιος του 1942, ο υπομοίραρχος Πέτρος Λώλας έφθασε από τη Μέση Ανατολή μεταφέροντας μια συσκευή ασυρμάτου. Έκτοτε η οργάνωση πήρε το όνομα «Όμηρος» και ανέπτυξε δράση στη συλλογή και μεταβίβαση πληροφοριών, θέσεων και κινήσεων των εχθρικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, την επικοινωνία με την ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και το Συμμαχικό Στρατηγείο, τη διενέργεια δολιοφθορών κατά πλοίων και αποθηκών και τον ψυχολογικό πόλεμο. Οι επιχειρήσεις γίνονταν με αυτοσχέδια εκρηκτικά ή μαγνητικές νάρκες. Η δράση του Όμήρου επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς. Έφθασε να εκδίδει τη δικιά του εφημερίδα με τον τίτλο «Μαχόμενη Ελλάς», ίδρυσε την οργάνωση νεολαίας «Ιερά Ταξιαρχία» και συνεργάστηκε με όλες τις άλλες μυστικές οργανώσεις. Στο ενεργητικό του στγκαταλέγονται οι δολιοφθορές σε 7 πλοία ισπανικής κατασκευής που πραγματοποίησε στο λιμάνι του Πειραιά η συνεργαζόμενη «Μονάδα 309», η καταστροφή δύο γερμανικών αεροπλάνων από το αεροδρόμιο Χασανίου (Ελληνικού), η ανακάλυψη και εξόντωση του καταδότη (προδότη) των μελών της ΠΕΑΝ, η φυγάδευση περίπου 120 ατόμων με πλοιάρια στην Τουρκία κ.α. Στον εντοπισμό του καταδότη των μελών της ΠΕΑΝ έπαιξε σημαντικό ρόλο ο υπαρχηγός του Ομήρου Αγησίλαος (Άγις) Βλάχος (που υπήρξε δικηγόρος και στέλεχος του κόμματος ΕΕΚ του Π. Κανελλόπουλου). Άλλα γνωστά μέλη της οργάνωσης «Όμηρος» ήταν οι Στυλιανός Κιτριλάκης (συνταγματάρχης) και Κωνσταντίνος Δόβας (συνταγματάρχης), Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας (μετέπειτα βουλευτής, υπουργός και πρωθυπουργός), Μένιος Κουτσόγιωργας (μετέπειτα βουλευτής και υπουργός), Σπύρος Δαμασκηνός, Ελευθέριος Σιδηρουργός, Γεώργιος Καλλέτσης, Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, Γεώργιος Ανδρουλιδάκης, Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης, Α. Μυτιληναίος (που ήταν και μέλος της ΠΕΑΝ), Ελένη Γκίκα (που ήταν και μέλος της ΠΕΑΝ), Μιχ. Καλιγέρης, Γ. Παπαχρήστου κ.α.

Όταν ο Επαμεινώνδας Τσέλλος (που είχε το ψευδώνυμο «δάσκαλος») διέφυγε στη Μέση Ανατολή, τη διοίκηση της οργάνωσης ανέλαβαν οι Στυλιανός Κιτριλάκης και Κωνσταντίνος Δόβας.

Αγών – Ανόρθωσις – Αναγέννησις (Α.Α.Α.)

Η αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ ιδρύθηκε στις αρχές Οκτωβρίου του 1942 και κατάφερε να συσπειρώσει αρκετούς δημοκρατικούς στρατιωτικούς , κυρίως οπαδούς του Πλαστήρα. Οι στρατιωτικοί αυτοί δεν εμπιστεύονταν ούτε το βασιλιά Γεώργιο (που εγκατέλειψε την Ελλάδα στα δόντια των Γερμανών) ούτε το Ναπολέοντα Ζέρβα που άλλαζε συχνα πολιτικό στρατόπεδο για να ικανοποιήσει τις προσωπικές του φιλοδοξίες και επιδιώξεις. [Θυμίζουμε ότι ο αυτοχαρακτηριζόμενος ως «αντιβασιλικός» Ζέρβας, το Μάρτιο του 1942 έσπευσε να απευθύνει «προσωπική δήλωση νομιμοφροσύνης» προς το βασιλιά Γεώργιο Β’ και έδειξε έντονη δουλοπρέπεια προς το πρόσωπό του.] .

Στην οργάνωση Α.Α.Α. εντάχθηκε για ένα διάστημα ο αντιβασιλικός αξιωματικός Ευρυπίδης Μπακιρτζής, μετά την αποχώρησή του από την ΕΚΚΑ και πριν την προσχώρησή του στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Άλλα γνωστά μέλη της Α.Α.Α. ήταν οι Νεόκοσμος Γρηγοριάδης (φιλοαριστερός υποστράτηγος και αργότερα στέλεχος του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ και της ΕΔΑ), Σταμάτης Χατζήμπεης (κεντροαριστερός βουλευτής και πολεμιστής της Μικράς Ασίας), Κωνσταντίνος Μανέτας (βενιζελικός και αντιμεταξικός αντιστράτηγος), Στέφανος Σαράφης, Ιωάννης Πανόπουλος, Δ. Φλούλης. Σύμφωνα με διάφορους ιστορικούς, αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης (1878 - 1967).

«Αθανάσιος Διάκος» και «Οδυσσέας Ανδρούτσος»

Στα τέλη Ιουνίου του 1941 η οργάνωση Λάρισας του ΚΚΕ έδωσε εντολή στους καταδιωκόμενους κομμουνιστές του Αλμυρού Θεσσαλίας, με επικεφαλής τον Μήτσο Τσαρδάκα, να οργανωθούν σε ανταρτοομάδες και να συγκεντρωθούν στην Οθρη. Τον Ιούλη του 1941 με απόφαση του Γραφείου Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ συγκροτείται στην περιφέρεια της Νιγρίτας η ανταρτοομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» με επικεφαλής τον κομμουνιστή δάσκαλο και έφεδρο αξιωματικό Θανάση Γκένιο (καπετάν Λασάνη) και στην περιφέρεια του Κιλκίς η ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» με επικεφαλής τον έφεδρο αξιωματικό Χρήστο Μόσχο (καπετάν Πέτρο). Το ίδιο διάστημα εμφανίστηκαν αντάρτικες ομάδες στη Δυτική Μακεδονία με το όνομα «Ομάδες Ελευθερίας». Επίσης στα μέσα Ιούλιου με πρωτοβουλία του ΚΚΕ οργανώθηκαν οι πρώτες ομάδες ενόπλων της οργάνωσης «Πατριωτικό Μέτωπο» στην Ήπειρο (επαρχία Παραμυθιάς - Ηγουμενίτσας) και το Νοέμβριο στην περιφέρεια της Άρτας οργανώθηκε ένα στρατιωτικό τμήμα του ΕΑΜ από αξιωματικούς και πολιτικά στελέχη, με στόχο την οργάνωση του αντάρτικου στην περιοχή. Η ομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» το Σεπτέμβριο του 1941 αφόπλισε τους σταθμούς χωροφυλακής στα χωριά Μαυροθάλασσα και Ευκαρπία ανατολικά της Νιγρίτας. Η ομάδα «Αθανάσιος Διάκος» ανατίναξε τη σιδηροδρομική γραμμή Μουριών.

Σχετικά με την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» θα πρέπει να πούμε ότι στην ίδρυσή της πρωτοστάτησαν διάφορα μέλη της ΟΚΝΕ, του ΚΚΕ και διάφοροι έφεδροι αξιωματικοί. Ορισμένα μέλη της ήταν οι εξής : Χρήστος Μόσχος, Πέτρος Λαζαρίδης, Σωκράτης Λαζαρίδης, Νικόλαος Κιμισκίδης, Βασίλειος Γρηγοριάδης, Νίκος Νικητίδης, Νίκος Αλχατζίδης, Στάθης Σουμελίδης κ.α. Τα μέλη του «Αθανάσιου Διάκου» ανέπτυξαν αξιόλογη αντιστασιακή δράση (σαμποτάζ, επιθέσεις σε κλιμάκια των κατοχικών στρατευμάτων, επιθέσεις και αφοπλισμοί σε σταθμούς χωροφυλακής κ.α.). Το 1942 ο «Αθανάσιος Διάκος» και ο «Οδυσσέας Ανδρούτσος» προσχώρησαν στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Αλίκη

Αντιστασιακή οργάνωση της οποίας αρχηγός ήταν ο πλοίαρχος Ευγένιος Βαλασάκης. Ο Βαλασάκης αργότερα αντικαταστάθηκε από τον αντιπλοίαρχο Κωνσταντίνο Χασιώτη.

Απελευθερωτική Γερμανικής Κατοχής Οργάνωση Νέων (Α.Γ.Κ.Ο.Ν. ή Α.Γ.Κ.Ω.Ν.)

Ήταν μια αντιστασιακή οργάνωση που ιδρύθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1941. Αρχηγός της ήταν ο νεαρός δικηγόρος Σπυρίδων Γραμμένος. Μερικά γνωστά μέλη της ΑΓΚΟΝ ήταν οι Γεώργιος Γραμμένος, Νικόλαος Γραμμένος, Διονύσιος Γραμμένος, Κώστας Μπούρας, Σωτήρης Κουβάς, Αποστόλης Λέτσος και Θανάσης Καραϊνδρος. Έδρα στρατολόγησης μελών ήταν το κατάστημα του Διονυσίου Γραμμένου στην συμβολή των οδών Ψαρών και Δεληγιάννη. Αργότερα οι αδελφοί Γραμμένου μεταπήδησαν στην οργάνωση ΕΔΕΣ του Ζέρβα. Τελικά ενσωματώθηκαν σ' αυτήν μαζί με άλλα μέλη της ΑΓΚΟΝ, όπως ο εικοσιενάχρονος τότε, Κερκυραίος αστυνομικός Σωτήρης Κουβάς (κατοπινός Υπαρχηγός Α.Π.).

Ο Κώστας Μπούρας, μετά από προδοσία του Βασάτη, συνελήφθη από τους Γερμανούς, βασανίστηκε και εκτελέστηκε στις 19-6-1943 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Το 1944 εκτελέστηκε στη Ζάκυνθο ο 31χρονος Σπύρος Γραμμένος (11-8-1944) και στο Χαϊδάρι ο 28χρονος Γιώργος Γραμμένος (1-7-1944).

Δημοκράτης

Στις αρχές Μαΐου του 1941, με προτροπή του Δημήτρη Γληνού (ο οποίος ήταν εκπαιδευτικός και στέλεχος του ΚΚΕ), η αντιφασιστική ομάδα η οποία είχε δημιουργηθεί με παρότρυνση του κομμουνιστή Νίκου Πλουμπίδη στο νοσοκομείο «Σωτηρία» μετεξελίχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση «Δημοκράτης» με επικεφαλής τον υφηγητή του Πανεπιστημίου γιατρό Ιφικράτη Χατζηεμμανουήλ και άμεσο βοηθό τον αρχινοσοκόμο της «Σωτηρίας» Σπύρο Βλαχούλη. Με την οργάνωση συνδέθηκε αμέσως μια ομάδα υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας με επικεφαλής τον σοσιαλιστή Τάκη Πετρίδη. Στις 15 Μαΐου 1941 ο «Δημοκράτης» κυκλοφορεί την πρώτη στην Ελλάδα τυπογραφημένη εθνικοαπελευθερωτική προκήρυξη, η οποία καλούσε τους Έλληνες πατριώτες να οργανωθούν και να αγωνιστούν εναντίον των κατακτητών. Αργότερα τύπωσε και κυκλοφόρησε μυστικά την εφημερίδα «Δημοκράτης». Η αντιστασιακή αυτή οργάνωση έδρασε κυρίως ανάμεσα στους διανοούμενους. Μαζί της συνδέθηκε ο Σπύρος Κωτσάκης (ο θρυλικός «Νέστορας» που διετέλεσε Καπετάνιος του Α’ Σώματος Στρατού του Ε.Λ.Α.Σ.), ο οποίος είχε δραπετεύσει από τις φυλακές του Σανατόριου στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης. Τον Ιανουάριο του 1942 ο «Δημοκράτης» προσχώρησε στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), με εκπροσώπους τον Ιφικράτη Χατζηεμμανουήλ και τον Τάκη Πετρίδη.

Εθνική Αλληλεγγύη

Στις 28 Μαΐου 1941 ιδρύεται η «Εθνική Αλληλεγγύη», η πρώτη πανελλαδικής μορφής αντιστασιακή οργάνωση. Την απόφαση για την ίδρυσή της πήραν με δική τους πρωτοβουλία, σε μια σύσκεψη στον Κολωνό, οι δραπέτες από τα νησιά της εξορίας Παντελής Καραγκίτσης (μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ), Λευτέρης Αποστόλου (ηγετικό στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΕΑΜ) και Αριστοτέλης Μπούρας (μέλος του ΚΚΕ) και ανέθεσαν στον Παντελή Καραγκίτση την υλοποίηση της απόφασης.

Στις 28 Μαΐου 1941, στο δασύλλιο πίσω από τη «Σωτηρία» συνήλθαν οι: Κλέωνας Παπαλοΐζος (ο οποίος εκλέχτηκε και γραμματέας), Βασ. Μαρκεζίνης, Διονυσία Παπαδομιχελάκη, Νίκος Δρέσιος, Γεώργιος Βασιλόπουλος και Σπύρος Αντύπας και την ίδρυσαν.

Μετά την ίδρυση του ΕΑΜ η «Εθνική Αλληλεγγύη» συμμετείχε σ' αυτό, ως ιδρυτικό μέλος. Όπως αναφέρει και ο τίτλος, ο κύριος στόχος της αντιστασιακής αυτής οργάνωσης υπήρξε η αλληλεγγύη μεταξύ των Ελλήνων για να επιβιώσουν και πρώτ' απ' όλα των αγωνιστών που βρίσκονταν εξορία ή καταδιώκονταν. Στην πορεία, η οργάνωση αυτή έγινε πανελλαδική και απέκτησε αξιόλογο αριθμό μελών.

Εθνική Δημοκρατική Ένωση Ελληνοπαίδων (ΕΔΕΕ)

Για την οργάνωση ΕΔΕΕ υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι τα μέλη της μερικές φορές έμπαιναν κρυφά μέσα σε γερμανικές αποθήκες, έκλεβαν υλικό και το παρέδιδαν στους αντάρτες.

Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ)

Στην Κρήτη, λίγο καιρό μετά την «Μάχη της Κρήτης» εξοπλίστηκαν οι πρώτες ομάδες ανταρτών : του Μανώλη Μπαντουβά στους Άνω Ασίτες Ηρακλείου, του Αντώνη Γρηγοράκη (Καπετάν Σατανάς), του Γιάννη Δραμουντάνη στα Ανώγεια, του Πέτρου Παπαδοπετράκη, του Γιώργου Πετράκη ή «Πετρακογιώργη» στο Ηράκλειο κ.α. Το 1942 ιδρύθηκε η Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ). Απαρτιζόταν από άτομα βενιζελικών απόψεων. Οι δύο ηγέτες της οργάνωσης ήταν ο Μανώλης Φουντουλάκης και ο Μανώλης Μπαντουβάς.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Σεπτέμβριο του 1943, αντάρτικες ομάδες υπό την ηγεσία των Μπαντουβά και Αδάμη Κρασανάκη πέτυχαν μια αρκετά σπουδαία νίκη εις βάρος των γερμανικών δυνάμεων στην περιοχή Σύμης, της επαρχίας Βιάννου, προξενώντας στους αντιπάλους τους μεγάλες απώλειες. Στις 1 Νοεμβρίου 1943 ο επικηρυγμένος Μανώλης Μπαντουβάς φεύγει από το νησί και καταφεύγει στην Αίγυπτο. Αντικαταστάτης του γίνεται ο Γιάννης Μπαντουβάς.



Ελευθερία

Πολλοί αγνοούν ότι ο (βενιζελικός - κεντροαριστερός) συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός διατηρούσε φιλική σχέση με άτομα της αριστεράς και σε ορισμένες περιπτώσεις συνεργάστηκε μαζί τους. Το 1941 συνεργάστηκε με διάφορους αριστερούς στη Θεσσαλονίκη, μεταξύ των οποίων και μέλη του ΚΚΕ, για να φτιάξουν έναν από τους πρώτους πυρήνες αντίστασης.  Στις  15 Μαΐου του 1941 ίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη την αντιστασιακή οργάνωση «Ελευθερία». Το ιδρυτικό της πρωτόκολλο (στις 15 Μαΐου 1941), είχε γραμματέα τον Π. Μπάρμπα και το υπέγραφαν οι Απόστολος Τζανής (μέλος του ΠΓ Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης), Γιάννης Πασαλίδης (μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και αργότερα πρόεδρος του αριστερού κόμματος της ΕΔΑ), Σίμος Κερασίδης (μέλος του ΠΓ Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης), Θανάσης Φείδας (μέλος του Αγροτικού Κόμματος), Γιάννης Ευθυμιάδης (μέλος της Δημοκρατικής Ένωσης) και Δημήτρης Ψαρρός. Η οργάνωση «Ελευθερία» ανέπτυξε σοβαρή οργανωτική δράση και ίδρυσε «δεκαρχίες» στην ύπαιθρο. Ορισμένες ομάδες της οργάνωσης εμφανίστηκαν σε διάφορα κέντρα και χωριά της Μακεδονίας.

Ο Ψαρρός καταδιώχθηκε από τα κατοχικά στρατεύματα και αναγκάστηκε να καταφύγει μεταμφιεσμένος στην Αθήνα, όπου μαζί με άλλες προσωπικότητες (όπως π.χ. ο κεντροαριστερός Γεώργιος Καρτάλης) ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση Ε.Κ.Κ.Α. (Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση).

Ελληνική Πατριωτική Εταιρεία (ΕΠΕ) (γνωστή και ως Υπηρεσία 5-16-5)

Η ΕΠΕ ιδρύθηκε ως οργάνωση πληροφοριών στα τέλη του 1942. Ιδρυτής και αρχηγός της ήταν ο κοινωνιολόγος Ρήγας Ρηγόπουλος, παιδί βενιζελικής οικογένειας, ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και τραπεζικός υπάλληλος. Αρχικά είχε μια συνάντηση με τον Κώστα Περρίκο, ο οποίος του πρότεινε να ενταχθεί στην αντιστασιακή οργάνωση ΣΣΝ. Αργότερα (Απρίλιος 1942) είχε και δεύτερη συνάντηση με τον Περρίκο και ενημερώθηκε για την ύπαρξη της ΠΕΑΝ.

Έχοντας ως στόχο να οργανώσει ένα κατασκοπευτικό δίκτυο που θα ερχόταν σε επαφή με τη Μέση Ανατολή, ο Ρηγόπουλος απευθύνθηκε στους πιο έμπιστους ανθρώπους του φιλικού του περιβάλλοντος, οι οποίοι αποτέλεσαν τον βασικό πυρήνα της οργάνωσης. Ήταν οι εξής : Σταύρος Βραχνός, Αλέξανδρος Καϊρης (διερμηνέας σε γερμανική υπηρεσία), Δημήτριος Ρεδιάδης. Μέσω του Ρεδιάδη, προσώρησαν στην ΕΠΕ και οι ακόλουθοι : Αντώνιος Μπαχάς, Δημήτριος Σαμαντζόπουλος, Μανώλης Κουτσουδάκης κ.α.

Αφού κατάφερε να αποκτήσει έναν από τους ασυρμάτους της αποδιοργανωμένης αποστολής του Τσιγάντε, ο Ρηγόπουλος επικοινώνησε με τη Μέση Ανατολή στέλνοντας το κωδικοποιημένο όνομα «5-16-5», δηλαδή τους αριθμούς που αντιστοιχούσαν με τα αρχικά της ΕΠΕ και κατέστρωσε ένα σχέδιο δημιουργίας 4 τμημάτων  που ήταν τα εξής : Α) Τμήμα Διοίκησης : Αρχηγός Ρήγας Ρηγόπουλος. Υπαρχηγός Δημήτριος Ρεδιάδης. Σε αυτό το τμήμα υπάγονταν οι σύνδεσμοι εσωτερικού και οι ασυρματιστές. Β) Τμήμα Λιμένος Πειραιώς : Αρχηγός Μανώλης Κουτσουδάκης. Το τμήμα αυτό είχε την εντονότερη δραστηριότητα. Ασχολήθηκε με τη συλλογή πληροφοριών για τον απόπλου, τον κατάπλου και την πορεία πορεία των εχθρικών πλοίων, τις νηοπομπές, τις παράκτιες οχυρώσεις στην Αττική και στα νησιά, τις βάσεις αντιαεροπορικής άμυνας στο λιμάνι του Πειραιά και στα νησιά του Σαρωνικού κ.α. Γ) Τμήμα Γερμανικού Στρατηγείου : Μοναδικό μέλος του τμήματος αυτού ήταν ο Αλέξανδρος Καϊρης. Ήταν ο άνθρωπος που αποσπούσε από τα γραφεία της γερμανικής διοίκηση πολύτιμες πληροφορίες που αφορούσαν οποιαδήποτε μελλοντική κίνηση των γερμανικών στρατευμάτων σε ξηρά και θάλασσα. Δ) Τμήμα Γενικών Πληροφοριών : Αρχηγός Σταύρος Βραχνός. Μέλη του τμήματος αυτού ήταν μια ομάδα μηχανικών και τεχνικών. Αποστολή τους ήταν τα σχεδιαγράμματα οχυρωματικών έργων, ναρκοπεδίων, επάκτιας άμυνας και θέσεων αποθηκευμένου υλικού και καυσίμων.

Αργότερα σχηματίστηκαν άλλα δύο τμήματα : το Ε’ (Τμήμα Συνεργατών) και το ΣΤ’ (Τμήμα Επαφής με Οργανώσεις Αντιστάσεως) που ανέλαβε τη σύνδεση με άλλες αντιστασιακές οργανώσεις (ΠΕΑΝ, Υβόννη, Ιερά Ταξιαρχία, Ελληνικό Αίμα, ΕΑΜ  κ.α.). Τα αποτελέσματα της δράσης της ΕΠΕ ήταν αρκετά αξιόλογα. Ο Ρηγόπουλος, στα απομνημονεύματά του παραθέτει έναν κατάλογο με τα ονόματα 55 σκαφών του Άξονα που επλήγησαν από το Βρετανικό Ναυτικό και την Αεροπορία χάρη χάρισε στις πληροφορίες που συνέλεγε και μετέδιδε η οργάνωσή του.

Στις 22 Απριλίου 1943 ο Νίκος Παλιατσεάς συναντάει το Ρήγα Ρηγόπουλο στα Εξάρχεια και τον ενημερώνει ότι οι Γερμανοί μπήκαν στο σπίτι που βρισκόταν ο ασύρματος, στη Νέα Σμύρνη και ότι ο ίδιος κατάφερε να διαφύγει περνώντας από μερικές μάντρες, αφού πρώτα κατέστρεψε τον ασύρματο. Όμως, ο Μενεγάτος έπεσε τα χέρια των Γερμανών.

Τελικά, έξι συνεργάτες της ΕΠΕ συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και εκτελέστηκαν : ο πλοηγός Πέτρος Δρακόπουλος (που ήταν παράλληλα και μέλος της Υβόνης), ο 23χρονος ασυρματιστής Νίκος Παλιατσέας, ο Νίκος Μενεγάτος, ο Σωκράτης Τσελέντης, ο Σταμάτης Τσότρας και ο Αλέξανδρος Καϊρης (που αποσπούσε σημαντικές πληροφορίες μέσα από τα αρχεία της γερμανικής διοίκησης). Οι τέσσερις πρώτοι εκτελέστηκαν στην Καισαριανή στις 29-5-1943. Μετά τη διάλυση της ΕΠΕ και την ανακάλυψη των ασυρμάτων (1943), ο Ρηγόπουλος διέφυγε στη Μέση Ανατολή ύστερα από τρίμηνη καταδίωξη. Εντάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό της Μέσης Ανατολής, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας, αλεξιπτωτιστής και κυβερνήτης εξοπλισμένου σκάφους και συμμετείχε στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου.

Αλέξανδρος Καϊρης

Σημαντική φυσιογνωμία στην ιστορία του αντιστασιακού αγώνα. Άνθρωπος καλλιεργημένος, ανιδιοτελής και πιστός στο καθήκον. Αφοσιώθηκε ολόψυχα στον αντιστασιακό αγώνα, χωρίς να υπολογίσει ποτέ το κόστος. Υπήρξε στενός φίλος του Ρήγα Ρηγόπουλου. Σπούδασε νομική, γνώριζε άπταιστα γερμανικά και βρισκόταν μέσα στη φωλιά του λύκου, όπου αποσπούσε πολύτιμες πληροφορίες από τα αρχεία της γερμανικής διοίκησης και τα έστελνε στην οργάνωση ΕΠΕ, της οποίας ήταν μέλος. Συνελήφθη από τους Γερμανούς αξιωματικούς της GFP στις 27 Απριλίου 1943. Οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ και μετά στον Πειραιά για ανάκριση. Βασανίστηκε σκληρά από τους Γερμανούς για τέσσερα ημερόνυχτα. Όμως δεν λύγισε και δεν αποκάλυψε τίποτα για την αντιστασιακή οργάνωση που υπηρετούσε. Τελικά, βλέποντας την απίστευτη αντοχή του στα βασανιστήρια και την άρνησή του να αποκαλύψει πληροφορίες, τον έστειλαν πίσω στις φυλακές Αβέρωφ σε ένα κελί, σε αυστηρή απομόνωση.

Στις 18 Οκτωβρίου 1943 κηρύχτηκε ένοχος για κατασκοπεία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Στις 2 Νοεμβρίου 1943, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής εκτελείται ο αλύγιστος αντιστασιακός, ο οποίος διενεργούσε κατασκοπεία στο Γερμανικό Αρχηγείο Νότιας Ελλάδας. Ένιωσε ευτυχής που πολλά εχθρικά πλοία βυθίστηκαν εξαιτίας των απόρρητων πληροφοριών που είχε συλλέξει. Δύο από τους Γερμανούς εκτελεστές του, τον έδεσαν σε ένα πασσαλό, τον χτύπησαν και του έσπασαν τα γυαλιά που φορούσε, όταν ενοχλήθηκαν από αυτά που τους είπε. Μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα παρέμεινε θαρραλέος και αλύγιστος. Φώναξε (και στη γερμανική και στην ελληνική γλώσσα) στους εκτελεστές του τα εξής : «Είσαστε άτιμοι και άνανδροι διαφθορείς της ελευθερίας των λαών. Σύντομα οι Έλληνες θα εκδικηθούν τον θάνατό μας, απαγχονίζοντας τους ενόχους στις κεντρικές πλατείες της Γερμανίας. Εμείς πεθαίνουμε για να ζήσει η Ελλάς. Εσείς πεθαίνετε σαν άτομα και σαν λαός, ακολουθώντας τυφλά τον Χίτλερ, ένα παράφρονα εγκληματία, στο δρόμο της καταστροφής.» .

Ρήγας Ρηγόπουλος (1914-2012)

Κοινωνιολόγος, ιδρυτής και αρχηγός της οργάνωσης ΕΠΕ (Ελληνική Πατριωτική Εταιρεία). Γεννήθηκε στην Αθήνα. Παιδί βενιζελικής οικογένειας, ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και τραπεζικός υπάλληλος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914. Σπούδασε στην ΑΣΟΕΕ. Κατά την κατοχή δραστηριοποιήθηκε μέσα από την οργάνωση ΕΠΕ. Όταν οι Γερμανοί εντόπισαν τον ασύρματο της οργάνωσης, ο Ρηγόπουλος αναγκάστηκε να διαφύγει στη Μέση Ανατολή. Κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας και έπεσε με αλεξίπτωτο στη Σάμο. Έγινε κυβερνήτης εξοπλισμένου καϊκιου, που έκανε σαμποτάζ στο Αιγαίο. Το 1947-1948 ως Νομάρχης Ιωαννίνων σταμάτησε τις εκτοπίσεις από το νομό του. Τιμήθηκε με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Μυστικός Πόλεμος. Ελλάδα – Μέση Ανατολή 1940 - 1945», με μετάλλια Εθνικής Αντίστασης κ.α. Πέθανε στις 6 Απριλίου 2012.

Ελληνικόν Αίμα

Στις αρχές Μαΐου 1941, ιδρύθηκε στην Αθήνα από τους δημοσιογράφους Κωνστ. Βοβολίνη, Ιωάννη Μήλιο και Λάζαρο Πηνιάτογλου η αντιστασιακή οργάνωση «Ελληνικόν Αίμα». «Ως σκοπός της οργανώσεως ετάχθη η διά της εντύπου προπαγάνδας αφ' ενός μεν τόνωσις του φρονήματος των προσκαίρως υποδουλωθέντων Ελλήνων, αφ' ετέρου δε η καταπολέμησις των τριών εισβολέων: Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Προς τούτο και μέχρι της εκδόσεως του "Ελληνικού Αίματος", ως εντύπου εφημερίδος εξετυπώθησαν εις πολυγράφους και γραφομηχανάς διάφοροι προκηρύξεις εθνικού και πατριωτικού περιεχομένου αίτινες εκυκλοφόρησαν κατά εκατοντάδας εις καταλλήλους περιστάσεις και ιδιαιτέρως κατά την 28 Οκτωβρίου 1941 και κατά την 25 Μαρτίου 1942. Από της 1ης Ιουνίου 1942 οι Γ. Αρχηγοί της Οργανώσεως, Λ. Πηνιάτογλου, Κ. Βοβολίνης και Ι. Μήλιος, ίδρυσαν, εξέδωσαν και διηύθυναν τη μυστική εφημερίδα "Ελληνικόν Αίμα" και τας εκδόσεις, υπό τα στοιχεία ΕΕΑ» (Εκδόσεις «Ελληνικού Αίματος»). Η εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα» άρχισε να κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 1942. Ο Κωνσταντίνος Βοβολίνης (1913 – 1970), γνωστός για τις φιλοβασιλικές του απόψεις, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ασχολήθηκε με την πολιτική. Εκλέχτηκε βουλευτής με το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού του Παπάγου και με το κόμμα του Σπύρου Μαρκεζίνη και την περίοδο 1968 – 1970 διετέλεσε Υφυπουργός Προεδρίας.

Ελληνικός Στρατός (Ε.Σ.)

Η οργάνωση Ε.Σ. (Ελληνικός Στρατός) ιδρύθηκε και έδρασε στην Πελοπόννησο. Οι περιοχές δράσεις της ήταν οι εξής : 1) ορεινή Τριφυλία – Ολυμπία με αρχηγούς το λοχαγό Γεώργιο Καραχάλιο και τον ταγματάρχη Κοκκώνη, 2) Ταϋγετος με αρχηγό το Συνταγματάρχη Αθανάσιο Γιαννακόπουλο, 3) Λακωνία με αρχηγό τον ίλαρχο Τηλέμαχο Βρεττάκο, 4) Ηλεία – Αρκαδία με αρχηγό τον ταγματάρχη Χρήστο Καραχάλιο, 5) Γορτυνία με αρχηγό τον ανθυπολοχαγό Ιωάννη Κασιώτη, 6) Αργολίδα – Κορινθία με αρχηγό τον ταγματάρχη Βαζαίο και 7) Αχαϊα με αρχηγούς το λοχαγό Σεβαστάκη και τον υπολοχαγό Δροσόπουλο.

Ο Ε.Σ. Αχαϊας με αιφνιδιαστική ενέργεια αφόπλισε την ιταλική φρουρά του Ψαθόπυργου. Σταδιακά δημιουργήθηκαν σχέσεις αντιπαλότητας και ένοπλης αντιπαράθεσης με τον ΕΛΑΣ, οργάνωση μαζικότερη και ισχυρότερη από τον ΕΣ. Τον Ιούλιο του 1943 έφθασε από την Αθήνα στη Μεσσηνία μια ομάδα 48 αξιωματικών με επιθυμία την ένταξη στον ΕΣ. Ανάμεσά τους ήταν ο ταγματάρχης Κοκκώνης (μετέπειτα δωσίλογος και διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Πύργου), ο Θεοχαρόπουλος, ο Γαλατόπουλος, ο Κρίβας και άλλοι.

Η αντιπαλότητα μεταξύ του ΕΣ και του ΕΛΑΣ αυξανόταν όλο και περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία των αξιωματικών του ΕΣ είναι φανατικοί βασιλόφρονες. Από αυτούς, οι δύο πιο γνωστοί είναι ο Διονύσιος Παπαδόγγονας (ηγετικό στέλεχος του ΕΣ και μετέπειτα επικεφαλής των προδοτικών Ταγμάτων Ασφαλείας) και ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος (δεδηλωμένος βασιλόφρονας από τη Λακωνία). Για να μπορέσει ο ΕΣ να κρύψει το φιλοβασιλικό του προσανατολισμό και να στρατολογήσει αντάρτες και από το βενιζελικό κομμάτι της κοινωνίας, αποφασίζει να κάνει μια έξυπνη κίνηση : ανέθεσε τη θέση του αρχηγού στο συνταγματάρχη Αθανάσιο Γιαννακόπουλο, που ήταν μετριοπαθής βενιζελικός.

Η πορεία των πραγμάτων έδειχνε ότι σύντομα θα έφθανε η ώρα του ξεκαθαρίσματος των λογαρισμών. Στις 6-8-1943 ο ΕΣ και ο ΕΛΑΣ συγκρούονται στο πεδίο της μάχης και «τα αίματα ανάβουν». Ο Γιαννακόπουλος (αρχηγός του ΕΣ) καταγγέλει δημόσια το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, χρησιμοποιώντας βαρύτατους χαρακτηρισμούς. Το ΕΑΜ θα απαντήσει με μια κίνηση – ματ. Στις 18 Αυγούστου 1943 η εφημερίδα του ΕΑΜ  Μεσσηνίας δημοσιεύει το κείμενο μιας κατάπτυστης συμφωνίας. Πρόκειται για το (προδοτικό) σύμφωνο Παπαδόγγονα – Ντόρια Ντομένικο. Στις 20 Ιουλίου 1943 ο Ντόρια Ντομένικο, διοικητής του 64^ου Ιταλικού Συντάγματος Πεζικού υπέγραψε μυστική συμφωνία με τον Διονύσιο Παπαδδόγγονα (ηγετικό στέλεχος του ΕΣ). Η συμφωνία αφορούσε : «Την παροχήν οποιασδήποτε βοηθείας [εκ μέρους των Ιταλών] εις τον Συνταγματάρχην Παπαδόγκωναν Διονύσιον […] . Ούτος (ο Παπαδόγκωνας) δεσμεύεται με τον λόγον της τιμής του διά συνεργασίαν μετά του υπογεγραμμένου (Ιταλού Συνταγματάρχου) προς εξαφανισμός των εν Μεσσηνία δρώντων οργανώσεων. » . Η συμφωνία όριζε επίσης τη δημιουργία ένοπλων (ελληνικών) αποσπασμάτων με αποκλειστικό σκοπό τη διάλυση της οργάνωσης ΕΑΜ –ΕΛΑΣ, «συνεργαζόμενος μετά πλήρους συναδελφωσύνης μετά των στρατευμάτων κατοχής».

Η είδηση της υπογραφής του συμφώνου γίνεται γνωστή μέσω των εφημερίδων και προκαλεί αναταράξεις.

Το επόμενο διάστημα ο Παπαδόγκωνας ζητάει από τους Γερμανούς να τον εξοπλίσουν με 2.000 τουφέκια για να χτυπήσει το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Το 1944 η κατοχική – δοσιλογική κυβέρνηση Ράλλη, έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό του, του αναθέτει τη θέση του Διοικητή των (προδοτικών) Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου.

Διάφοροι αξιωματικοί του ΕΣ διαχωρίζουν τη θέση τους από τον Παπαδόγκωνα και κατακρίνουν την απόφασή του να υπογράψει το προδοτικό σύμφωνο. Ο Γιαννακόπουλος εξοργισμένος, δηλώνει ότι αποδοκιμάζει το περιεχόμενο του συμφώνου Παπαδόγκωνα – Ντόρια Ντομένικο και το χαρακτηρίζει προδοτικό.

Στις αρχές Αυγούστου του 1943 υπογράφτηκε μεταξύ ΕΣ και ΕΛΑΣ συμφωνία κοινής δράσης. Παρόλα αυτά, η μεταξύ τους διαμάχη συνεχίστηκε και υπήρξαν και αρκετά θύματα. Στις 17-8-1943 ο ΕΣ χτυπάει μια ομάδα του ΕΛΑΣ στην Αλαγωνία, αλλά ο ΕΛΑΣ αρχίζει μια σφοδρή αντεπίθεση. Οι αντάρτες του ΕΣ απωθούνται στο Δυράχι, όπου και πολιορκούνται. Ο Γιαννακόπουλος αποφασίζει να δώσει ένα τέλος στην αιματοχυσία. Οι εκπρόσωποι του ΕΣ (Αθανάσιος Γιαννακόπουλος, Σταύρος Νικολόπουλος) και του ΕΛΑΣ (καπετάν «Ωρίων» και Ιωάννης Φράγκος) υπογράφουν μια ιστορική συμφωνία. Συγκεκριμένα, καταγγέλλουν και αποκηρύσσουν το προδοτικό σύμφωνο Παπαδόγκωνα – Ντόρια Ντομένικο, συναποφασίζουν ότι η στρατολογία ανταρτών θα πραγματοποιείται μόνο μέσω του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, συναποφασίζουν την συγχώνευση του ΕΣ και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και συναποφασίζουν επίσης τη συγκρότηση τριμελούς Γενικού Αρχηγείου, του οποίου Στρατιωτικός Αρχηγός θα είναι ο Αθανάσιος Γιαννακόπουλος.

Ο ίλαρχος Βρεττάκος και μια μερίδα αδιάλλακτων ανδρών του ΕΣ αντιδρούν έντονα στη συμφωνία που υπογράφτηκε με τον ΕΛΑΣ. Ο Γιαννακόπουλος, βλέποντας ότι δημιουργείται κλίμα εμφυλίου πολέμου, αποτραβιέται από το προσκήνιο, φεύγει και πάει στην Καλαμάτα. Κάποιοι αξιωματικοί του ΕΣ προσχωρούν στον ΕΛΑΣ (π.χ. Κ. Μπασακίδης, Κ. Παναγόπουλος, Α. Καρδάσης, Ι. Μητσάκος κ.α.).

Ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος τράβηξε τον δικό του δρόμο. Αξίζει όμως στο σημείο αυτό να παραθέσουμε μερικές πληροφορίες για αυτό το στέλεχος του ΕΣ. Από την αρχή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έπαιξε βρώμικο παιχνίδι. Αρχικά ο Βρεττάκος εντάχθηκε στο ΕΑΜ Λακωνίας και προσποιήθηκε ότι συμφωνεί απόλυτα με τις θέσεις της οργάνωσης. Η ενέργειά του ήταν αρκετά ύπουλη και τα πραγματικά κίνητρά του αποκαλύφθηκαν σύντομα. Όπως αποκάλυψε σε ένα άτομο της εμπιστοσύνης του, εντάχθηκε στο ΕΑΜ μόνο και μόνο για να παρακολουθεί από κοντά τις κινήσεις του και να μάθει ποια είναι η πραγματική του δύναμη, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να το χτυπήσει. Ξαφνικά, τον Ιούλιο του 1943 εγκαταλείπει το ΕΑΜ και καταφεύγει στον Ταϋγετο με ένα τμήμα της οργάνωσης ΕΣ. Σκοπός του είναι η συντριβή του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού είναι πρόθυμος να συνεργαστεί ακόμα και με τους κατακτητές της Ελλάδας. Αργότερα αποκηρύσσει το σύμφωνο ΕΣ – ΕΛΑΣ (που υπογράφτηκε από το Γιαννακόπουλο) και δηλώνει (με υπερβολική αυτοπεποίθηση και υπερβολική άγνοια της πραγματικότητας) ότι μπορεί να «σαρώσει» τον (κατά πολύ ισχυρότερο) ΕΛΑΣ  «διά μιας εξορμήσεως».

Τον Οκτώβριο του 1943, συναντά τυχαία ένα μικρό γερμανικό απόσπασμα στη Βυτίνα. Μολονότι οι αντάρτες του έχουν μεγάλη αριθμητική υπεροχή έναντι των Γερμανών, ο Βρεττάκος παραδίδει με μεγάλη προθυμία το περίστροφό του στο Γερμανό αξιωματικό, λέγοντας ότι σκοπός της ομάδας του είναι η εξόντωση των κομμουνιστών.

Στις 3-10-1943 ένα τμήμα του Βρεττάκου πάει στο χωριό Βάγγου Μεγαλόπολης και ξυλοκοπεί τον Ξηνταβελώνη (υπεύθυνο του ΕΑΜ) και τους μάγειρες που ετοιμάζονταν να τους προσφέρουν φαγητό.  Πάει στην Αρκαδία και ενώνεται με ένα τμήμα του Χρήστου Καραχάλιου που είχε ξεκινήσει από την Ηλεία. Οι δύο άνδρες οργανώνουν το τάγμα Καραχάλιου – Βρεττάκου, αποτελούμενο από περίπου 700-800 άνδρες. Έρχονται σε σύγκρουση με το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και ο Καραχάλιος αιχμαλωτίζεται. Ο Βρεττάκος καταφεύγει στην παραλία της Μεσσηνιακής Μάνης. Οι Βρετανοί προσφέρουν απλόχερα στο Βρεττάκο 150 χρυσές λίρες για την ενοικίαση πλοίου που θα μετέφερε αυτόν και τους λιγοστούς άνδρες του στη Βόρεια Αφρική. Στην Παλιόχωρα όμως (κοντά στην Καλαμάτα) δέχθηκαν επίθεση από τις δυνάμεις του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και έπαθαν πανωλεθρία (Οκτώβριος 1943). Όσοι αιχμαλωτίστηκαν από το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ (μεταξύ αυτών και ο Βρεττάκος) οδηγήθηκαν στο μοναστήρι της Δίμιοβας, στον Ταύγετο. Ο Βρεττάκος εκτελείται.

Ελληνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπάθειας (Ε.Σ.Α.Π.)

Τον Ιούλιο του 1942 ο απότακτος ταγματάρχης πεζικού Γεώργιος Κωστόπουλος μαζί με τον Αθανάσιο Δερβέναγα και το Θεόδωρο Σαράντη ιδρύει στη Θεσσαλία μια αντιστασιακή οργάνωση με το όνομα Ε.Σ.Α.Π. με σκοπό την αντάρτικη δράση κατά των κατακτητών.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1942, σε μια σπηλιά του νομού Τρικάλων, ο Κωστόπουλος συγκεντρώνει τους πρώτους 30 αντάρτες της οργάνωσής του. Τον Οκτώβριο του 1942 τα συμμαχικά αεροπλάνα έριξαν όπλα και πυρομαχικά στο Νεραϊδοχώρι Τρικάλων, τα οποία συνέλεξαν οι αντάρτες της οργάνωσης. Στις αρχές Νοεμβρίου του ίδιου έτους, η δύναμη της οργάνωσης έφθασε τους 60 αντάρτες. Σε μια περιπολία τους γύρω από τα Τρίκαλα, οι αντάρτες συνέλαβαν έναν κάτοικο ντυμένο με στολή καραμπινιέρου, συνεργάτη των Ιταλών και τον εκτέλεσαν. Στα τέλη Δεκεμβρίου παρουσιάστηκε στον Κωστόπουλο μια ομάδα 15 ανταρτών με επικεφαλής τον Κωστορίζο, πρώην αντάρτη του ΕΛΑΣ. Στις 4 Ιανουαρίου 1943, οι αντάρτες του Κωστόπουλου, μετά από συμπλοκή με τους Ιταλούς στην Παλαιά Κατσούφλιανη, συνέλαβαν 4 Ιταλούς οπλίτες και δύο Ρουμάνους καθηγητές. Στις 12 Ιανουαρίου 1943 μπήκαν στην Καλαμπάκα και επιτέθηκαν στην ιταλική φρουρά, με αποτέλεσμα 4 Ιταλούς τραυματίες, 1 Γερμανό νεκρό και έναν Ιταλό στρατιώτη αιχμάλωτο.

Το Φεβρουάριο του 1943 ο ΕΛΑΣ συνέλαβε τον ταγματάρχη Αντωνόπουλο, φίλο του Κωστόπουλου και τον οδήγησε κρατούμενο σε ένα χωριό της Καρδίτσας. Το βράδυ της 2^ης Μαρτίου 1943, ο ΕΛΑΣ αφοπλίζει και συλλαμβάνει τον Κωστόπουλο, το Στέφανο Σαράφη, το Βιλαέτη, τον Κωστορίζο κ.α. Ο Κωστορίζος, ο Βιλαέτης και άλλοι τρεις εκτελούνται από άνδρες του ΕΛΑΣ. Οι Σαράφης – Κωστόπουλος οδηγούνται στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ. “Η φωνή του Ε.Α.Μ”, όργανο της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Καρδίτσας, δημοσιεύει στις 29 Μαρτίου 1943 κείμενο με τίτλο : “Φως στην καταχθόνια δράση των προδοτών του αγωνιζόμενου λαού Σαράφη, Κωστόπουλου, Σαράντη και Σία”. Ο αιχμάλωτος Σαράφης μετά από τη σύλληψή του, αποφασίζει τελικά να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ. Στις 7 Απριλίου 1943 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, του ανακοινώνουν ότι είναι πλέον ελεύθερος. Από τους περίπου 250 αντάρτες του Κωστόπουλου, κατατάχθηκαν στον ΕΛΑΣ περίπου 25, μεταξύ των οποίων και ο Κατσαντώνης. Ο Κωστόπουλος αφέθηκε ελεύθερος από τους ελασίτες στις 1-5-1943 και έπειτα έφυγε για τη Μέση Ανατολή. Στις 7-9-1943 έφθασε στο Κάιρο.

Το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1943 σημειώθηκαν πολλές μάχες μεταξύ του ΕΣΑΠ και του ΕΛΑΣ. Άλλα γνωστά στελέχη του ΕΣΑΠ ήταν ο λοχαγός Θωμάς Καραμπέκος, ο λοχαγός Στέφανος Τίγκας, ο λοχαγός Κ. Μπαρούτας, ο ταγματάρχης Κ. Παπαθανασίου (που αργότερα εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ), ο ταγματάρχης Βασίλειος Βλάχος (που αργότερα εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ), ο υπολοχαγός Απόστολος Ροκάς κ.α.

ΕΠΟΝ

Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) ιδρύθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1943 με την αυτοδιάλυση και συγχώνευση σε αυτήν των εξής εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων της Νεολαίας της Αριστεράς:

1) Αγροτική Νεολαία Ελλάδας - ΑΝΕ, 2) Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία - ΕΕΕΝ, 3) Ενιαία Μαθητική Νεολαία - ΕΜΝ, 4) Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης - ΕΝΑΡ, 5) Θεσσαλικός Ιερός Λόχος - ΘΙΛ, 6) Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία - ΛΕΝ, 7) Λεύτερη Νέα - Λ.Ν., 8) Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας - ΟΚΝΕ, 9) Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδας - ΣΕΠΕ, 10) Φιλική Εταιρία Νέων - ΦΕΝ.

Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της ΕΠΟΝ είχε το ΕΑΜ Νέων, το οποίο αυτοδιαλύθηκε και δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ. Η ΕΠΟΝ έγραψε ιστορία στο χώρο της νεολαιίστικης αντίστασης και αποτέλεσε την νεολαιίστικη οργάνωση του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), το οποίο είχε ιδρυθεί το Σεπτέμβριο του 1941 με κοινή απόφαση τεσσάρων αριστερών κομμάτων (ΚΚΕ, ΑΚΕ, ΣΚΕ, ΕΛΔ).

Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας

Στην Καρδίτσα στη διάρκεια του Πολέμου 1940-41 δημιουργήθηκε από τους κομμουνιστές Βαγγέλη Κορκότζελο και Σωτήρη Καραμαγκιόλα η αντιφασιστική οργάνωση «Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας» με στόχο την αντιμετώπιση του εισβολέα. Με την κατάρρευση, ανέλαβε την εξουσία στην πόλη και όταν την κατέλαβαν οι Γερμανοί, παρέμεινε ως μυστική αντιστασιακή οργάνωση.

Ζευς

Ο «Ζευς» ήταν κατασκοπευτική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, εξαρτημένη από τη βρετανική υπηρεσία ISLD. Δημιουργήθηκε από τον τέως αστυνομικό Γεώργιο Μαργέτη, που μέχρι το τέλος ήταν ο επικεφαλής. Από το Σεπτέμβριο του 1942 οι δύο ασύρματοι της οργάνωσης έστελναν περίπου 800 κωδικοποιημένα μηνύματα στις βρετανικές υπηρεσίες της Σμύρνης, αναφέροντας με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις πλοίων, στρατευμάτων και εφοδίων από το σιδηροδρομικό σταθμό και το λιμάνι της πόλης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης, στο «Δία» ανήκαν 133 πράκτορες. Το φθινόπωρο του 1943, τρία μέλη του «Δία» (Δημήτριος Γαλανάκης, Δημήτριος Μιχάλας, Αστέριος Σιάπκας) εκτελέστηκαν έξω από το στρατόπεδο του Παύλου Μελά.

Θέρος

Αντιστασιακή οργάνωση που απαρτιζόταν από 6 συνταγματάρχες (Π. Σπηλιωτόπουλος, Στ. Κιτριλάκης, Ευστ. Λιότης, Αγαμ. Φιλιππίδης, Θρασ. Τσακαλώτος, Κ. Δόβας).

Ιερά Ταξιαρχία

Η Ιερά Ταξιαρχία (Ι.Τ.) ιδρύθηκε με προτροπή του κεντρώου πολιτικού Παναγιώτη Κανελλόπουλου ύστερα από πρόταση του αεροπόρου Κώστα Περρίκου, τον Ιούνιο του 1941. Εμφανίστηκε όμως επίσημα τον Αύγουστο του 1942 (μετά από απόφαση της οργάνωσης «Όμηρος») και είχε στενή συνεργασία με την ΠΕΑΝ και με την οργάνωση «Όμηρος». Στις τάξεις της εντάχθηκαν πολλοί μαθητές και φοιτητές, αλλά και διάφοροι εργαζόμενοι. Τη Διοικούσα Επιτροπή της Ι.Τ. αποτελούσαν οι : Βασίλης Ε. Λαμπίρης, Κώστας Δ. Καζολέας, Χριστόδουλος Χ. Κουρούκλης, Νίκος Ε. Λέρτας, Δημήτρης Π. Μαρινόπουλος, Αλίκη Κ. Μοίρη, Τάσος Μ. Παναγιωτόπουλος, Λουκάς Π. Πάτρας, Σόλων Ν. Σπυράτος, Μαρία Παναγιωτοπούλου. Εξέδωσε τη μυστική εφημερίδα «Ελληνικά Νειάτα» (Οκτώβριος 1942), η οποία κατόρθωσε να κυκλοφορεί κάθε μήνα σε 3.000 φύλλα. Εξέδωσε επίσης την πολυγραφημένη «Συμμαχικά Νέα», το «Ελληνόπουλο» και τη δεκαπενθήμερη εφημερίδα «Η μαχόμενη Ελλάς». Πήρε ενεργό μέρος εναντίον της Πολιτικής Επιστράτευσης. Τον Αύγουστο του 1942 εκτύπωσε αντιφασιστική προκήρυξη, γραμμένη στα ιταλικά, για τους Ιταλούς στρατιώτες που θα πήγαιναν στην Αφρική. Επακόλουθο της προκήρυξης ήταν η εκδήλωση στάσης σε ιταλικό οπλιταγωγό στον Άγιο Γεώργιο Κερατσινίου από σύνταγμα Βερσαλλιέρων και να ματαιωθεί η αποστολή τους στη Λιβύη. Στις 8 Ιανουαρίου 1943 συνελήφθησαν από τους Ιταλούς 14 φοιτητές και 2 φοιτήτριες της Ι.Τ. και φυλακίστηκαν. Τον Ιούνιο του 1943 η Ιερά Ταξιαρχία αποφάσισε μαζί με την ΠΕΑΝ (που είχε για αρχηγό της τον Κ. Περρίκο) «να συνενώσουν τις δυνάμεις τους για την εντονότερη και αποτελεσματικότερη συνέχιση του αγώνα».

Κόδρος

Το δίκτυο πληροφοριών «Κόδρος» ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1942 από τον απόστρατο πλωτάρχη Παναγιώτη Λυκουρέζο και ελεγχόταν από την MI6 (Intelligence Service). Άλλα γνωστά στελέχη του Κόδρου ήταν ο αντισμήναρχος Ανδρέας Κυριακίδης, ο γεννημένος στην Αθήνα το 1919 λογοτέχνης Γιώργος Κιτσόπουλος, ο Μιχαήλ Αβέρωφ, ο Κ. Παναγιωτόπουλος, Ανδρέας Κυριακίδης κ.α. Μετά την απόκτηση ασυρμάτου, η οργάνωση δημιούργησε τμήματα στρατιωτικών, ναυτικών, αεροπορικών και πολιτικών πληροφοριών. Τον Απρίλιο του 1944 ανέλαβε να βοηθήσει στη μεταφορά πολιτικών προσώπων που θα συμμετείχαν στο Συνέδριο του Λιβάνου.

Ηρώ Κωνσταντοπούλου (1927 - 1944)

Μοναχοκόρη μιας οικογένειας από τη Σπάρτη και ηρωϊκή μορφή της Εθνικής Αντίστασης. Γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου 1927 στην Αθήνα. Στα μαθητικά της χρόνια πήρε την απόφαση να ενταχθεί στην οργάνωση ΕΠΟΝ και να αφοσιωθεί ολόψυχα στον αντιστασιακό αγώνα.

Όταν συλλαμβάνεται από τις κατοχικές αρχές για πρώτη φορά, ο εύπορος πατέρας της καταφέρνει να την ελευθερώσει (μέσω δωροδοκίας). Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, η Ηρώ συμμετέχει στην ανατίναξη ενός τρένου που μετέφερε πυρομαχικά και συλλαμβάνεται ξανά στις 31 Ιουλίου 1944. Εκείνη τη μέρα είχε τελειώσει τις απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου. Επί τέσσερα μερόνυχτα τη βασάνιζαν οι Γερμανοί (στην οδό Μέρλιν) για να μαρτυρήσει τους συνεργάτες της. Αλλά ούτε τα βασανιστήρια ούτε οι δελεαστικές προτάσεις που τις έκαναν απέδωσαν. Η ανήλικη Ηρώ παρέμεινε θαρραλέα και αλύγιστη και έβριζε τους βασανιστές της.

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1944, μαζί με άλλους 49 κρατούμενους, οδηγήθηκε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκτελέστηκε σε ηλικία 17 ετών. Η ζωή της έγινε ταινία το 1981 με τίτλο "17 σφαίρες για έναν άγγελο, η αληθινή ιστορία της Ηρώς Κωνσταντοπούλου"

Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας (ΜΕΣ)

Στις 5 Απριλίου 1941 η Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ Ανατολικής Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης αποφασίζει τη δημιουργία οργάνωσης Εθνικής Αντίστασης με την επωνυμία ΜΕΣ (Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας), και ο γραμματέας της Λευτέρης Γαλεάδης (Οδυσσέας) σε συγκέντρωση στην πλατεία της Ξάνθης εξηγεί την ανάγκη της εθνικής ενότητας και τους σκοπούς του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας για την επιβίωση του λαού και την οργάνωση της ένοπλης αντίστασης εναντίον του εισβολέα.

Ευριπίδης Μπακιρτζής (1895-1947)

Ο Ευριπίδης Μπακιρτζής ήταν αντιβασιλικός στρατιωτικός και ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης. Γεννήθηκε στη Μακεδονία το 1895 και έγινε αξιωματικός του στρατού. Το 1908 εισήχθη στην Σχολή Ευελπίδων και λίγα χρόνια αργότερα συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912–1913 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Ήταν υποστηρικτής του Βενιζέλου και το 1916 συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Αργότερα πολέμησε στην Μικρά Ασία. Το 1922, ενώ είχε ήδη φτάσει στον βαθμό του ταγματάρχη, συμμετείχε στην Επαναστατική Επιτροπή του Νικολάου Πλαστήρα που ανέτρεψε τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ μετά την Μικρασιατική καταστροφή.

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου συμμετείχε σε διάφορες παράνομες στρατιωτικές οργανώσεις. Το 1926, όντας αντισυνταγματάρχης, καταδικάστηκε σε θάνατο, γιατί ήταν από τους πρωτεργάτες του στρατιωτικού κινήματος Τζαβέλα – Μπακιρτζή, αλλά δεν εκτελέστηκε. Το 1928, επανήλθε στο στράτευμα και το 1935, συνταγματάρχης Πυροβολικού πλέον, έλαβε μέρος στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα (όπως ο Ψαρρός, ο Σαράφης, ο Τσιγάντες κ.α.). Συνελήφθη και καταδικάστηκε για δεύτερη φορά σε θάνατο, για την συμμετοχή του στο κίνημα, αλλά η ποινή του τελικά μετατράπηκε σε απόταξη από το στράτευμα και εξορία στον Άγιο Ευστράτιο. Το 1937, η δικτατορία του Μεταξά τον άφησε ελεύθερο υπό τον όρο όμως να φύγει αμέσως στο εξωτερικό. Ο Μπακιρτζής έφυγε στην Ρουμανία, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1941.

Την περίοδο της Κατοχής (1941-1944), ήταν ένα από τα ιδρυτικά στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ (Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση) του Ψαρρού. Λίγο καιρό μετά, εγκατέλειψε αυτή την οργάνωση για να προσχωρήσει στην αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ (Αγών – Ανόρθωσις – Ανεξαρτησία) του Στέφανου Σαράφη, και από εκεί στις τάξεις της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΑΜ–ΕΛΑΣ. Στις 20 Οκτωβρίου 1943 εγκατέλειψε την ΕΚΚΑ και  αναχώρησε για το Γενικό Στρατηγείο του Ε.Λ.Α.Σ., αφήνοντας πίσω του ένα γράμμα, στο οποίο εξέφραζε την άποψη πως η Ε.Κ.Κ.Α. θα έπρεπε να προσχωρήσει στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Πώς όμως μπορεί να εξηγηθεί αυτή η ξαφνική προσχώρηση του Μακεδόνα στρατιωτικού στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ ; Φαίνεται ότι ο Μπακιρτζής αντιλήφθηκε τη μεγάλη απήχηση που είχε αποκτήσει το ΕΑΜ –ΕΛΑΣ σε ευρύτατα λαϊκά στρώματα και το γεγονός ότι μέρα με τη μέρα αυξανόταν συνεχώς η δύναμή του, αποτελώντας τη μεγαλύτερη και πιο δραστήρια αντιστασιακή οργάνωση.

Στη συνέχεια έγινε διοικητής της ομάδας μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ. Όταν ιδρύθηκε η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) στις 10 Μαρτίου του 1944, ανέλαβε προσωρινός της Πρόεδρος (δηλαδή Πρωθυπουργός στην Κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας). Στις 18 Απριλίου του ίδιου έτους, παραχώρησε την θέση του στο σοσιαλιστή Αλέξανδρο Σβώλο και ο ίδιος ανέλαβε αντιπρόεδρος και γραμματέας επισιτισμού μέχρι την διάλυση της ΠΕΕΑ στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944.

Στο χώρο της αριστεράς ο Μπακιρτζής ήταν γνωστός ως «κόκκινος συνταγματάρχης», επειδή αρθρογραφούσε στον Ριζοσπάστη μ' αυτό το ψευδώνυμο. Το Σεπτέμβριο του 1946 κι ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο Μπακιρτζής συνελήφθη ως αριστερός και εξορίστηκε στον Άγιο Κήρυκο Ικαρίας και αργότερα στους Φούρνους Ικαρίας. Τον Φεβρουάριο του 1947, η ελληνική κυβέρνηση τού επέτρεψε να καταθέσει στην επιτροπή του ΟΗΕ που ερευνούσε την κατάσταση στην εμφυλιοπολεμική Ελλάδα. Επέστρεψε στην εξορία και λίγο καιρό αργότερα βρέθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες νεκρός στο δωμάτιό του, με μία σφαίρα στην καρδιά (9 Μαΐου 1947). Τα αίτια του θανάτου του παραμένουν ανεξιχνίαστα. 

Μίδας 614

Ο «Μίδας 614» ήταν οργάνωση που δημιουργήθηκε με εντολή του ΣΜΑ και ενισχύθηκε από τους Βρετανούς. Το ΣΜΑ ζήτησε από τον πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο να στείλει το βενιζελικό (αντιβασιλικό) αξιωματικό Ιωάννη Τσιγάντε στην κατεχόμενη Ελλάδα για να δημιουργήσει ένα συντονιστικό όργανο της Αντίστασης.

Η βρετανική SOE ήθελε να καταστρέψει καίρια σημεία του ελληνικού συγκοινωνιακού δικτύου για να δημιουργήσει προβλήματα στους Γερμανούς. Οργάνωσε λοιπόν μια αποστολή δολιοφθορέων στην Ελλάδα υπό τον Ιωάννη Τσιγάντε με βασικό σκοπό την καταστροφή της γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου. Τελικά συγκροτήθηκε μια 9μελής ομάδα ριψοκίνδυνων ανδρών. Οι 9 άνδρες ήταν ο (γεννημένος στη Ρουμανία) ταγματάρχης Ιωάννης Τσιγάντες (1897-1943) που ορίστηκε επικεφαλής της αποστολής, ο Μιλτ. Γιαννακόπουλος, ο Λοχαγός Πεζικού Παν. Ρογκάκος, ο ανθυπίλαρχος Βας. Ζακυνθινός, ο ανθυπολοχαγός Φώτης Μανωλόπουλος, ο ανθυπασπιστής Δημ. Γυφτόπουλος, ο ανθυπασπιστής Σπύρος Κώτσης, ο σμηνίτης ασυρματιστής Κωνσταντίνος Ρούσος και ο σμηνίτης ασυρματιστής Ιωάννης Μωραϊτης. Η 9μελής αποστολή αναχώρησε για την Βηρυτό. Στη συνέχεια μπήκαν μέσα σε ένα αγγλικό υποβρύχιο με το όνομα «Πρωτεύς». Αφού πήραν μαζί τους άφθονο υλικό βάρους 2 περίπου τόνων (εκρηκτικά, ασυρμάτους, όπλα κτλ) και 12.000 χρυσές λίρες Αγγλίας, ξεκίνησαν για το μεγάλο ταξίδι. Αποφεύγοντας αρκετές εχθρικές νηοπομπές, κατάφεραν τελικά να φθάσουν στον προορισμό τους. Τη νύχτα της 1^ης Αυγούστου του 1942 το υποβρύχιο αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, στην ακτή Κότρωνα της Μάνης. Μέσα στο σκοτάδι, οι 9 άνδρες μετέφεραν τα εφόδιά τους και τα έκρυψαν μέσα σε μια σπηλιά. Στην συγκεκριμένη περιοχή παρέμειναν για περίπου 10 μέρες, μεταφερόμενοι από σπηλιά σε σπηλιά. Στη συνέχεια κατάφεραν να βρουν ένα βενζινοκίνητο σκάφος και ένα ιστιοφόρο και με αυτά αναχώρησαν για τον Πειραιά στις 11 Αυγούστου 1942.

Ο Τσιγάντες στην Αθήνα φιλοξενήθηκε αρχικά στο σπίτι του αντιβασιλικού αξιωματικού (και ιδρυτή της ΕΚΚΑ) Δημήτριου Ψαρρού, του οποίου ήταν σύγαμπρος. Πραγματοποίησε πολλές επαφές με γνωστούς του αξιωματικούς, αλλά και ιδιώτες. Στα τέλη Αυγούστου εγκαταστάθηκε σε ένα σπίτι στην οδό Μεταξά στα Εξάρχεια. Πολλές φορές, το φως της ημέρας έβρισκε τον Τσιγάντε να γράφει ακατάπαυστα και τα διάφορα χαρτιά του να είναι όλα σκορπισμένα σε ένα τραπέζι. Ο ακούραστος ταγματάρχης απέστειλε πολλές εκθέσεις του στη Μέση Ανατολή καθώς και εκατοντάδες τηλεγραφήματα μέσω ασυρμάτου, τα οποία περιείχαν υψίστης σημασίας πληροφορίες. Χωρίς καθυστέρηση, έδωσε αμέσως προτεραιότητα στην πραγματοποίηση των παρακάτω ενεργειών : ανατίναξη της Γέφυρας των Καρυών (βόρεια της Λαμίας), επικοινωνία με το στρατηγό Ζυγούρη, εκτέλεση σοβαρών σαμποτάζ στο λιμάνι του Πειραιά, απόφραξη του Ισθμού της Κορίνθου και ίδρυση μυστικών βάσεων στα ανατολικά παράλια της Εύβοιας. Στο Σπύρο Κώτση ανέθεσε την αποστολή της ανατίναξης της γέφυρας Καρυών και της επικοινωνίας με το στρατηγό Ζυγούρη. Ο Κώτσης αναχώρησε για Λαμία στις 20 Αυγούστου 1942, εφοδιασμένος με μια πλαστή ταυτότητα μέλους της Ο.Ε.Δ.Ε. (χιτλερική οργάνωση). Τελικά, το σχέδιο ανατίναξης της γέφυρας Καρυών εγκαταλείφθηκε και η υιοθετήθηκε η ιδέα της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοπόταμου. Ο Τσιγάντες επικοινώνησε με το ΣΜΑ και πέτυχε την έγκριση της αλλαγής του σχεδίου. 

Όπως είπαμε και πιο πριν, συναντήθηκε με διάφορα πρόσωπα, όπως π.χ. με τον Δ. Ψαρρό (με τον οποίο είχε στενή συνεργασία), με το Στέφανο Σαράφη (με σκοπό τη δημιουργία ενόπλων ανταρτικών ομάδων στην περιοχή Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας) κ.α. Οι προσπάθειές του όμως δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα καθώς από τη μια διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις θεωρούσαν ότι η αποστολή του Τσιγάντε είχε γίνει γνωστή στις αρχές κατοχής και υπήρχε κίνδυνος να αποκαλυφθούν και από την άλλη προκαλούσε ο τρόπος που ορισμένοι συνεργάτες του ξόδευαν τις λίρες που είχαν φέρει μαζί τους. Επίσης και ο ίδιος, δεν ελάμβανε πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Ο ριψοκίνδυνος και εμφανίσιμος Ταγματάρχης, με τις πολλές κατακτήσεις στο γυναικείο φύλο, δεν πρόλαβε τελικά να ολοκληρώσει το έργο που είχε αναλάβει γιατί τον πρόλαβε … ο θάνατος. Στις 14 Ιανουαρίου του 1943, μετά από ένα ανώνυμο τηλεφώνημα, ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις περικύκλωσαν το κρησφύγετο του, σε υπόγειο διαμέρισμα πολυκατοικίας επί της οδού Πατησίων, στο κέντρο της Αθήνας. Ο Τσιγάντες υποδύθηκε τον αξιωματικό της αστυνομίας πόλεων και παρουσίασε πλαστή ταυτότητα αστυνομικού, χωρίς όμως να πείσει τους Ιταλούς. Τελικά, και αφού προηγουμένως έκαψε βιαστικά τα αρχεία του, συνεπλάκη μαζί τους και σκοτώθηκε ηρωικά αν και πρόλαβε να σκοτώσει δύο καραμπινιέρους και να τραυματίσει άλλους τρεις. Ορισμένοι φανατικοί βασιλόφρονες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το θάνατο του Τσιγάντε. Μετά θάνατο προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη ως «πεσών επί του πεδίου της μάχης». Στο κτίριο όπου δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Τσιγάντες τοποθετήθηκε αναμνηστική πλάκα το 1984.

Υπήρχε ένας μυστηριώδης προδότης στην ιστορία του Τσιγάντε, ο οποίος τηλεφωνούσε κάθε φορά στις κατοχικές αρχές και υποδείκνυε τα κρησφύγετά του, όμως ο Τσιγάντες πάντοτε κατάφερνε να ξεφύγει, εκτός της μοιραίας στιγμής στο διαμέρισμα της Πατησίων. Αν και έγιναν διάφορες έρευνες μεταπολεμικώς, δεν στάθηκε δυνατό μέχρι σήμερα να εξακριβωθεί ποιος πρόδωσε τον Τσιγάντε.

Στις 26 Ιανουαρίου 1943 και μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι, ο Βρετανός Κρις Γουντχαουζ φθάνει στην Αθήνα  όπου πληροφορείται το φόνο του Τσιγάντε. Συναντάει τους 6 συνταγματάρχες της οργάνωσης «Θέρος» (Π. Σπηλιωτόπουλος, Στ. Κιτριλάκης, Θρ. Τσακαλώτος, Ευστ. Λιώσης, Αγ. Φιλιππίδης, Δ. Δόβας), αλλά απογοητεύεται γιατί αντιλαμβάνεται ότι οι 6 συνταγματάρχες δεν επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στο αντάρτικο. Στις 4 Φεβρουαρίου ο Γουντχαουζ εγκαταλείπει την Αθήνα για να επιστρέψει στο βουνό με τη βοήθεια του ΕΑΜ.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Σπύρος Κώτσης, αρχηγός για ένα διάστημα της οργάνωσης “Μίδας 614’’, όταν σκοτώθηκε ο Γιάννης Τσιγάντες, ήταν συνεργάτης της Λέλας Καραγιάννη. Κυκλοφορούσε με μια πλαστή ταυτότητα ως υπαστυνόμος, με το όνομα Γιάννης Καραχάλιος και έδρασε σε όλους τους τομείς: πληροφορίες, διαβιβάσεις, εξουδετερώσεις προδοτών και διασώσεις πατριωτών.

Μπουμπουλίνα

Στις 10 Μαΐου 1941, στην Αθήνα η ηρωϊκή Λέλα Καραγιάννη (1898 - 1944) ιδρύει αντιστασιακή ομάδα, με δική της πρωτοβουλία, την οποία ονομάζει «Μπουμπουλίνα». Την απόφασή της ανακοινώνει στην οικογένειά της, της οποίας τα μέλη ως ιδρυτές αποτελούν και τα πρώτα στελέχη. Ο σύζυγός της Νίκος Καραγιάννης (έμπορος φαρμάκων) και τα παιδιά τους Ιωάννα, Ηλέκτρα, Γιώργος, Βύρων, Νέλσων, Νεφέλη, Ελένη. Στην πορεία, στην Μπουμπουλίνα συμμετείχαν 140 άτομα. Η Λέλα Καραγιάννη οργανώνει ολόκληρο δίκτυο απόκρυψης, περίθαλψης και φυγάδευσης Αγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών, οι οποίοι είχαν ξεφύγει από την αιχμαλωσία. Περιέθαλψε γύρω στους 140 συμμάχους και νοίκιασε τρία σπίτια στα οποία τους έκρυβε. Πολλοί ταλαιπωρημένοι στρατιώτες βρήκαν περίθαλψη και τροφή στο σπίτι της οικογένειας.

Η θρυλική αυτή γυναίκα της Αντίστασης κατορθώνει επίσης να οργανώσει αποδράσεις αιχμαλώτων από το Στρατόπεδο Άγγλων αιχμαλώτων της Κοκκινιάς.

Για τη φυγάδευσή τους στη Μ. Ανατολή αγοράζει καΐκι, που με καπετάνιο τον Ηλία Χρυσίνη μεταφέρονται οι στρατιώτες στην Αίγυπτο. Από κει το καΐκι φέρνει στην Ελλάδα ασυρμάτους και άλλα εφόδια. Σε λίγο προστέθηκαν άλλα δύο καΐκια, με καπετάνιους, στο ένα τον Κρητικό Μαμαλάκη και στο άλλο τον Καπετάν Γιαννούλο. Στενοί επίσης συνεργάτες της Λέλας Καραγιάννη ήταν η Νίκη Χωμενίδου, ο φούρναρης της Κοκκινιάς Παπαβασιλείου, ο υπολοχαγός Κουτρουμπέλης και ο Ηλίας Σκηνίτης.

Όταν ήρθε σε επαφή με το ΣΜΑ (Στρατηγείο Μέσης Ανατολής), η Λέλα Καραγιάννη δημιούργησε ένα ολόκληρο δίκτυο πληροφοριών για τις θέσεις των κατακτητών, τις οποίες αξιοποιούσαν οι Άγγλοι για να τις βομβαρδίσουν και να τις ανατινάξουν. Η ίδια παίρνει μέρος σε ανατίναξη αποθήκης με βενζίνες στο Χασάνι.

Στις συλλήψεις των Εβραίων κατορθώνει να φυγαδεύσει 80 προς την Τουρκία. Χρησιμοποιεί επίσης αντιφασίστες και αντιναζιστές που υπηρετούσαν μέσα στις υπηρεσίες των στρατευμάτων των κατακτητών για να της δίνουν πολύτιμες πληροφορίες. Μερικοί από τους πολυάριθμους συνεργάτες της ήταν η Μάριχεν Γκλόκερ του γερμανικού Ναυαρχείου, ο Τόμαν της Γκεστάπο, ο Φριντς Λίντερ της Κομαντατούρ, ο Τζιμ Καλάρα (Ιταλός υπολοχαγός), η Γκρέτα Ζαφειροπούλου (Γερμανίδα εγκατεστημένη στην Ελλάδα) κ.α. Δημιουργεί δίκτυα πρακτόρων μέσα σε γερμανικές μονάδες. Ένας σπουδαίος κατάσκοπος και συνεργάτης της Λέλας Καραγιάννη ήταν ο Ζήσιμος Παρτίδος, ο οποίος κατατάχθηκε στη Βέρμαχτ με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών απευθείας από το στρατόπεδο του εχθρού. Η Μάριχεν Γκλόκερ είχε το ψευδώνυμο «Σπίθα» και εργαζόταν στο γερμανικό Ναυαρχείο την περίοδο 1943 – 1944. Έδινε στη Λέλα Καραγιάννη πολύτιμες πληροφορίες για πολλά εχθρικά πλοία. Αργότερα, αποσπάστηκε για ένα διάστημα στο αεροδρόμιο Τατοϊου, όπου έμαθε τις υπόγειες κρύπτες καυσίμων και τις θέσεις όπου έκρυβαν οι Γερμανοί τα αεροπλάνα τους και έφτιαξε διάγραμα για αυτά. Παρέδωσε το διάγραμμα στη Λέλα Καραγιάννη στις 2 Ιανουαρίου 1944 και μετά από λίγες μέρες οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν αεροπορικώς το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στους Γερμανούς. Επίσης παρέδωσε λεπτομερές σχέδιο του αεροδρομίου Ελευσίνας.

Ορισμένα από τα μέλη της οργάνωσης «Μπουμπουλίνα» ήταν τα εξής : Νίκη Χωμενίδου, Ιπποκράτης Διάμεσης, Σπύρος Κρασσάς, Μαρία Γκίκα, Ευάγγελος Σαρμάς, Ευδοκία Βαρυπάτη, Ελευθέριος Βαρυπάτης, Καλιρρόη Πρωτοψάλτου, Γεώργιος Μανουσέλης, Ιωάννης Χούπης, Κυριάκος Γραφόπουλος, Μάριχεν Γκλόκερ, Γεώργιος Μαμαλάκης κ.α.

Ο πρώτος άνθρωπος που περιέθαλψε η Λέλα Καραγιάννη, ο Αυστραλός Τζον Ουίλσον, συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς μεθυσμένος και καταδίδει τρία παιδιά της Καραγιάννη : την Ιωάννα, την Ηλέκτρα και τον Γιώργο. Οι Γερμανοί τα συλλαμβάνουν όπως και τη Λέλα. Όταν ξεμέθυσε ο Ουίλσον αρνείται ό,τι τους είπε παρά τα βασανιστήρια που τον υπέβαλαν. Έτσι ελευθερώθηκαν.

Η Καραγιάννη προσφέρει όλα όσα έχει στον αντιστασιακό αγώνα και λειτουργεί αθόρυβα κάτω από τη μύτη των Γερμανών. Η προσφορά της στον αγώνα είναι ανιδιοτελής και αξιοθαύμαστη. Το 1943 απέκρυψε και φυγάδευσε Ιταλούς αξιωματικούς που κινδύνευαν να συλληφθούν από τους Γερμανούς και να εκτελεστούν.

Στις 23 Οκτωβρίου 1941 η Καραγιάννη συλλαμβάνεται από τις ιταλικές αρχές. Προδόθηκε από έναν Έλληνα δάσκαλο και έναν Άγγλο λοχία. Ταυτόχρονα, συλλαμβάνεται και ο σύζυγός της (Νίκος Καραγιάννης) και οδηγείται στις Φυλακές Αβέρωφ, απ’ τις οποίες απελευθερώνεται με βούλευμα στις 6 Δεκεμβρίου 1941. Μετά την αποφυλάκισή του, ο Νίκος Καραγιάννης γνωρίστηκε με τρεις αντιφασίστες Ιταλούς αξιωματικούς, οι οποίοι συνέβαλαν στην αποφυλάκιση της Λέλας Καραγιάννη.

Ύστερα από κράτηση 6 μηνών, η Λέλα απελευθερώνεται (Απρίλιος 1942) και συνεχίζει και πάλι τη δράση της. Ήρθε σε επαφή με διάφορα κατασκοπευτικά δίκτυα και συνέλεξε πολύτιμες πληροφορίες για τα κατοχικά στρατεύματα, τις οποίες διαβίβασε στη Μέση Ανατολή.

Η αρχή του τέλους για την οργάνωση «Μπουμπουλίνα» ήρθε το Μάρτιο του 1944, μετά από κάποιες συλλήψεις πρακτόρων της οργάνωσης «Υβόννη». Οι Γερμανοί έψαξαν το αρχείο του Καζακόπουλου (που ήταν πράκτορας της «Υβόννης») και εντόπισαν ένα έγγραφο που περιείχε πληροφορίες για τη δράση της Καραγιάννη.

Οι Γερμανοί έφθασαν στα ίχνη της. Αφού συνέλαβαν όλα τα παιδιά της (εκτός από το Γιώργο), συνέλαβαν και την ίδια στις 11 Ιουλίου του 1944 στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού όπου νοσηλευόταν λόγω κάποιας ασθένειας. Οδηγήθηκε σε ένα ανακριτικό γραφείο του Τμήματος Αντικατασκοπείας, στην οδό Μέρλιν. Μετά από απάνθρωπα βασανιστήρια που δεν απέδωσαν τίποτα, η κρατούμενη μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο των SS στο Χαϊδάρι. Και εκεί όμως, η θρυλική ηρωϊδα έδειξε το ίδιο θάρρος μπροστά στα βασανιστήρια. Όχι μόνο δεν αποκάλυψε τα ονόματα των συνεργατών της, αλλά άρχισε και να βρίζει τους Γερμανούς ανακριτές και διερμηνείς. Οι Γερμανοί την απειλούν ότι θα εκτελέσουν το γιο της, Νέλσωνα, αν δεν τους αποκαλύψει τις πράξεις της και τα ονόματα των συνεργατών της. Και πάλι όμως δεν καταφέρνουν τίποτα, γιατί η Καραγιάννη τους απαντάει : «Ζητάτε από μια Ελληνίδα μάνα να προδώσει τους συνεργάτες της και την πατρίδα της, με την απειλή του τουφεκισμού των παιδιών της. Ε, λοιπόν μάθετε ότι τα παιδιά μου ανήκουν στην Ελλάδα !» .

Αυτή η αξιοθαύμαστη γυναίκα εκτελείται στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, μαζί με άλλες 6 γυναίκες και 60 άνδρες στο δάσος του Χαϊδαρίου. Τα παιδιά και ο σύζυγός της σώθηκαν. Η πλειοψηφία των εκτελεσθέντων ήταν αντιστασιακοί της οργάνωσης «Υβόννη».

Νέα Φιλική Εταιρεία (ΝΦΕ)

Τον Ιούλιο του 1941 ιδρύθηκε η οργάνωση ΝΦΕ (Νέα Φιλική Εταιρεία) με δύο τμήματα : στην πεδινή και στην ορεινή Τριφυλία. Πρώτοι οργανωτές της ΝΦΕ στην πεδινή Τριφυλία ήταν οι Σωτήρης Κανελλόπουλος, Παύλος Παπαδόπουλος ή Μαρινάκης και Τάσος Δεληκιγιώτης. Η ΝΦΕ της ορεινής Τριφυλίας ιδρύθηκε σε σύσκεψη που έγινε στις 27 Ιουλίου 1941 στο Κοπανάκι. Ιδρυτικά μέλη ήταν ο Γιάννης Χρ. Παπαδόπουλος από το Βασιλικό, ο Αντώνης Δάρας από το Ψάρι, ο Γιάννης Τζαμουράνης από τον Αετό, ο Χρήστος Αντωνόπουλος από το Πιτσά και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος από τον Αυλώνα. Σύμφωνα με τη διακήρυξή της οι στόχοι της ΝΦΕ ήταν απελευθερωτικοί, μακριά από κομματικές και πολιτικές πεποιθήσεις. Στη συνέχεια η ΝΦΕ προσχώρησε στο ΕΑΜ.

Ο.Α.Γ. και Γιέρζυ Ιβάνωφ

Η Ο.Α.Γ (Οργάνωση Αντίστασης Γένους) ιδρύθηκε το 1941. Ιδρυτικά της μέλη ήταν ο Ιωάννης Μπομποτίνος, ο Δημήτρης Γιαννάτος και ο Κώστας Γιαννάτος. Σκοπός της η συλλογή και μετάδοση πληροφοριών προς το Συμμαχικό Στρατηγείο και η πραγματοποίηση δολιοφθορών. Με την οργάνωση αυτή συνεργάστηκε στενά ο θρυλικός σαμποτέρ Γιέρζυ Ιβάνωφ.

Το πρωινό της 4^ης Ιανουαρίου 1943 ένα γερμανικό καμιόνι μεταφέρει μελλοθάνατους από τις φυλακές Αβέρωφ στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Πρόκειται για 3 πρόσωπα που θα βρεθούν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Είναι ο Γιέρζυ (Γεώργιος) Ιβάνωφ, ο Βασίλης Μαλιόπουλος και ο Γιάννης Κοντόπουλος.

Ο Γιέρζυ Ιβάνοφ, ο ηρωϊκός αντιστασιακός, θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να κάνει ένα σάλτο προς την ελευθερία. Αιφνιδίασε τους φρουρούς του και με χέρια δεμένα με τις χειροπέδες πήδηξε από το καμιόνι. Οι φρουροί τον πυροβόλησαν. Σε κακή κατάσταση τον μετέφεραν στον τόπο της εκτέλεσης με τους συνεργάτες του. Λίγο πριν πεθάνει φώναξε : «Ζήτω η Πολωνία, ζήτω η Ελλάδα».

Κάπως έτσι έγραψε τον επίλογο στη ζωή του στα 32 του χρόνια ο Γιέρζυ Ιβάνοφ, ο πρώην ποδοσφαιριστής του Ηρακλή, πρώην πρωταθλητής Ελλάδος στη κολύμβηση και άνθρωπος σύμβολο στην Πολωνία, αλλά και στην Ελλάδα. Άλλωστε το γήπεδο της ομάδας του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, το «Ιβανόφειο» φέρει το όνομά του. Η ομάδα του Γηραιού έχει φτιάξει και προτομή του. Αρκεί ένας ηρωικός θάνατος για τέτοιες τιμές; Ασφαλώς και όχι. Χρειάζεται και μια ζωή γεμάτη δράση και πίστη στα ιδανικά της ελευθερίας. Και η ζωή του Ιβάνοφ ήταν δοσμένη ολόκληρη στον αντιστασιακό – αντιφασιστικό αγώνα.

Ο θρυλικός Πολωνός σαμποτέρ Γιέρζυ Ιβάνοφ (Jerzy Iwanow Szajnowitz) ήταν ο καρπός του έρωτα της Πολωνέζας Λεονάρτα Σαϊνοβιτς και του Ρώσου αξιωματικού Βλαντιμίρ Ιβάνοφ. Γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911. Σε ηλικία περίπου 10 ετών εγκαταστάθηκε μαζί με τη μητέρα του στη Θεσσαλονίκη. Εκεί η Λεονάρντα παντρεύτηκε τον Γιάννη Λαμπριανίδη που είχε δύο γιούς από προηγούμενο γάμο, τον Αντώνη και τον Αλέξανδρο. Ο μικρός Ιβάνωφ έδειξε μεγάλη αγάπη για τον αθλητισμό (ποδόσφαιρο, κολυμβήση) και μάλιστα είχε εξαιρετικές επιδόσεις. Το 1928 γράφτηκε στο ιστορικό αθλητικό σωματείο του Ηρακλή. Έγινε ποδοσφαιριστής του Γηραιού, αλλά η μεγάλη αδυναμία του ήταν το κολύμπι. Το 1934 αναδείχθηκε Πρωταθλητής Ελλάδας στα 100 μέτρα ελεύθερο. Παράλληλα έπαιζε και στην ομάδα πόλο του Ηρακλή. Το 1935 πήρε την Πολωνική υπηκοότητα. Μετά το τέλος των σπουδών του στο Βέλγιο το 1938, μιλούσε άπταιστα ελληνικά, πολωνικά, ρώσικα, αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά.  

Το Μάιο του 1941, βλέποντας με θλίψη την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ο Ιβάνωφ καταφεύγει στην Παλαιστίνη και πιάνει δουλειά στις πολωνικές μυστικές υπηρεσίες. Εκαπαιδεύεται στα εκρηκτικά, στο χειρισμό ασυρμάτου και στη δημιουργία αντιστασιακών ομάδων. Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες του Καϊρου συμπληρώνουν την εκπαίδευσή του πάνω στον ανορθόδοξο πόλεμο.

Στις 13 Αυγούστου 1941 μπαίνει στο βρετανικό υποβρύχιο Thunderbοlt και επιστρέφει στο ελληνικό έδαφος. Μαζί με τον Γιάννη Αμπάδη, έφεδρο υποπλοίαρχο αποβιβάζονται στον Μαραθώνα. Ο Κώστας Γιαννάτος διαπρεπής γιατρός της εποχής του και ο αδελφός του Δημήτρης Γιαννάτος, ιδρυτής του τμήματος μπάσκετ του Παναθηναϊκού (Π.Α.Ο.),  ανέλαβαν να φιλοξενήσουν τον Ιβάνωφ και να τον εφοδιάσουν με πλαστή ταυτότητα.  

Ο Δημήτρης Γιαννάτος μάλιστα ήταν παντρεμένος με την Πολωνέζα Μαριάνα Μπάλτσερ η οποία είχε χάσει όλη την οικογένειά της από τη γερμανική εισβολή στη Πολωνία και γνώριζε καλά τον συμπατριώτη της. Ο Ιβάνωφ με τα πλαστά χαρτιά έγινε…Νίκος Τσενόγλου, πήρε το ψευδώνυμο «Άθως» και τον κωδικό 003Β. Από το σημείο αυτό ξεκινάει η αντιστασιακή του δράση. Με την βοήθεια της κυρίας Γιαννάτου ο Ιβάνοφ εγκατέστησε και ασύρματο κι απέκτησε επαφή με τη Μέση Ανατολή.

Όμως το Νοέμβριο του 1941 συνάντησε τυχαία στο δρόμο ένα παιδικό του φίλο, τον Θάνο Πάντο. Είπαν τα τυπικά και χώρισαν. Στη συνέχεια, οι Γερμανοί κάνουν έφοδο στο σπίτι της οικογένειας Γιαννάτου και συλλαμβάνουν τον ιδιοκτήτη του σπιτιού Βασίλη Αποστολίδη που υποβάλλεται σε βασανιστήρια για να αποκαλύψει τι πραγματικά συμβαίνει. Ο Αποστολίδης δεν μίλησε, αλλά ο Ιβάνοφ ήταν βέβαιος ότι ο Πάντος ήταν καταδότης. Παρ’ όλα αυτά στις 19 Δεκεμβρίου 1941 δίνουν νέο ραντεβού στο Πεδίον του Άρεως και οι Γερμανοί τον συλλαμβάνουν. Η Γκεστάπο είχε στα χέρια της έναν κατάσκοπο, αλλά το αγνοούσε. Περισσότερο έψαχνε να βρει τι γίνεται σ’ αυτή την ιστορία. Και τα μέτρα ασφαλείας ήταν χαλαρά. Ο Ιβάνοφ βρήκε την ευκαιρία κάποια στιγμή. Μπήκε ο φρουρός στο κελί του, αυτός προσποιήθηκε ότι ήταν ο συγκρατούμενός του ο οποίος εκείνη τη στιγμή κοιμόταν. Ο φρουρός πείστηκε κι ανέλαβε να μεταφέρει τον κρατούμενο. Όμως ο ριψοκίνδυνος Ιβάνοφ στο ύψος της Γ’ Σεπτεμβρίου και παρά τα δεμένα χέρια εξουδετέρωσε τον φρουρό, πήδηξε από το αυτοκίνητο και χάθηκε στα στενά!

Οι Γερμανοί τον επικήρυξαν για 500.000 δραχμές, ποσό ιδιαίτερα μεγάλο για την εποχή. Στις 29 Δεκεμβρίου γεμίζουν όλη την Αθήνα με φωτογραφίες του. Με επιπλέον δυσκολίες ο Ιβάνοφ αναζητά νέους συνεργάτες. Είναι ο υποπλοίαρχος Γιάννης Κοντόπουλος και ο έφεδρος σημαιοφόρος Βασίλης Μαλιόπουλος, ενώ γνωρίζει και τη φοιτήτρια Χημείας, Γαβριέλλα Μυλωνοπούλου – Τζαβάρα (γεννηθείσα το 1925) που γίνεται η στενότερη συνεργάτιδά του.

Οι πληροφορίες που στέλνουν στη Μέση Ανατολή για τις εχθρικές νηοπομπές είναι ζωτικής σημασίας. Όμως ο Ιβάνωφ μαθαίνει ότι έχει εντοπιστεί ο ασύρματός του από ραδιογωνιόμετρο των Γερμανών. Με τη βοήθεια της Λέλας Καραγιάννη βρίσκει νέο κρησφύγετο. Το πρόβλημα είναι πως θα μεταφερθεί ο ογκώδης ασύρματος. Κι ο Ιβάνοφ σκέπτεται ένα απλό, αλλά μακάβριο τέχνασμα. Βάζει τη φίλη του Γαβριέλλα σ’ ένα φέρετρο. Μαζί με τη Γαβριέλλα στο φέρετρο είναι ο ασύρματος.

Με ένα μικρό φορτηγό που οδηγεί ο ίδιος, τους μεταφέρει όλους στο κρησφύγετο της οδού Λήμνου στα Πατήσια και παραδίδει τον ασύρματο στη Λέλα Καραγιάννη. Τώρα ο Ιβάνοφ αποφασίζει να δράσει πιο αποτελεσματικά. Βάζει στόχο το εργαστάσιο πυρομαχικών των αδελφών Μαλτσινιώτη (που μετά τον πόλεμο μετονομάστηκε σε ΠΥΡΚΑΛ). Μαζί με τον Δημήτρη Περρίκο και τον Αντώνη Μυτιληναίο μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ (η οποία ανατίναξε αργότερα την γερμανόφιλη – χιτλερική οργάνωση ΕΣΠΟ στην οδό Πατησίων), καταφέρνουν να πείσουν τους υπαλλήλους του εργοστασίου να κατασκευάζουν ελαττωματικά πυρομαχικά.

Επόμενος στόχος του τα γερμανικά υποβρύχια που βύθιζαν τα αγγλικά πολεμικά στη Μεσόγειο. Οι Γερμανοί είχαν δημιουργήσει βάση υποβρυχίων στη Σαλαμίνα και χρησιμοποιούσαν τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά για τη συντήρησή τους. Αφήνοντας γένια για να μην αναγνωριστεί, ο Ιβάνωφ καταφέρνει να πιάσει δουλειά στα ναυπηγεία. Ήταν απόγευμα της 14ης Μαρτίου 1942 όταν το υποβρύχιο U-133 λίγο έξω από τη Σαλαμίνα κι ενώ έπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας βυθίστηκε με τα 45 μέλη του πληρώματός του! Οι Γερμανοί υπέθεσαν ότι χτυπήθηκε από νάρκη. Την αλήθεια όμως την ήξεραν μόνο ο Ιβάνοφ και οι συνεργάτες του. Το υποβρύχιο το είχε παγιδεύσει με εκρηκτικά ο ίδιος από το Σκαραμαγκά. Ως δεινός κολυμβητής είχε εγκαταστήσει ωρολογιακούς εκρηκτικούς μηχανισμούς κι όλα τα άλλα ήταν θέμα χρόνου. Τον Μάιο του 1942 βύθισε πάλι με τον ίδιο τρόπο μέσα στο λιμάνι του Πειραιά το ισπανικό ατμόπλοιο «San Isidore» που έκανε λαθρεμπόριο για λογαριασμό των Γερμανών. Στις 4 Απριλίου 1943 βύθισε το ελληνικό υποβρύχιο «Κατσώνης». Επόμενος στόχος στη Πάτρα όπου ο Γιέρζυ με τη Γαβριέλα βύθισαν δύο ακόμη πλοία που μετέφεραν πολεμοφόδια στη Βόρεια Αφρική. Το ένα μάλιστα είχε τα διακριτικά νοσοκομειακού για να μην εντοπίζεται από τα συμμαχικά αεροπλάνα. 

Στη συνέχεια ο θρυλικός σαμποτέρ επιστρέφει στην Αθήνα με ένα εντυπωσιακό σαμποτάζ στο αεροδρόμιο του Ελληνικού που τότε ήταν στρατιωτικό, ενώ η περιοχή ονομαζόταν Χασάνι. Το σχέδιο παράτολμο. Μεταμφιεσμένος σε Γερμανό στρατιώτη μπήκε στο αεροδρόμιο , μαζί με τη Γαβριέλλα και κόβοντας τα συρματοπλέγματα έριξε σε αεροπλάνα και βαρέλια καυσίμων εκρηκτική σκόνη. Στη συνέχεια πυροδότησε με ειδικό μηχανισμό καταστρέφοντας τα πάντα! Σχετικά με το συγκεκριμένο σαμποτάζ, η Γαβριέλα Μυλωνοπούλου – Τζαβάρα ανέφερε τα εξής : « […] βοήθησα τον Ιβάνωφ να πυρπολήσει αρκετά αεροπλάνα στο αεροδρόμιο του Χασανίου. Αφού είχαμε κόψει τα συρματοπλέγματα, μπήκα μέσα στο αεροδρόμιο κρατώντας μια μικρή δερμάτινη βαλίτσα όπου μέσα υπήρχε εκρηκτική σκόνη. Με σταθερούς βηματισμούς άφησα να πέφτει η σκόνη από μια μικρή γωνία της βαλίτσας και όταν τελείωσα, ο Ιβάνωφ πυροδότησε την εκρηκτική ύλη. Η νύχτα έγινε ημέρα, οι εκρήξεις συγκλόνισαν όλη την Αθήνα. Η ζημιά για τους Γερμανούς και Ιταλούς ήταν μεγάλη» .

Παρόμοιο σαμποτάζπραγματοποιεί και στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας, καταστρέφοντας πολυάριθμα αεροπλάνα. Το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ)  για λόγους ασφαλείας του ζήτησε να επιστρέψει στο Κάϊρο. Ήξερε ότι είχε γίνει πλέον στόχος. Όμως ο Ιβάνοφ δεν τους άκουσε. Πήγε στη Πάρο και ανατίναξε μερικά πλοία στο λιμάνι της Πάρου, με τη βοήθεια του Γιάννη Μπομποτίνου.

Ο Σεπτέμβριος του 1943 τον βρίσκει στην Αθήνα στο σπίτι του φίλου και συνεργάτη του Γιάννη Κοντόπουλου στην οδό Κιουτάχειας. Ήταν 8 Σεπτεμβρίου όταν οι Ιταλοί περικύκλωσαν το σπίτι και συνέλαβαν τον Κοντόπουλο με την σύζυγό του και τον Ιβάνοφ. Λίγο αργότερα αρχίζουν να συλλαμβάνονται και οι συνεργάτες τους. Οι Κώστας και Δημήτρης Γιαννάτος, η γυναίκα του δεύτερου Μαρία Μπάλτσερ και ο Μιχάλης Παπάζογλου. Η δίκη ήταν μια παρωδία. Οι Ιβάνοφ, Μαλιόπουλος, Κοντόπουλος, Παπάζογλου και τα αδέλφια Γιαννάτου καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Οι Ιβάνοφ, Β. Μαλιόπουλος και Ιωάννης Κοντόπουλος εκτελέστηκαν στη Καισαριανή, ο Σπύρος Γιαννάτος στο Χαϊδάρι, ενώ η Πολωνέζα σύζυγός του Μαρία Μπάλτσερ μεταφέρθηκε στο ναζιστικό στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ κι απαγχονίστηκε από τους ναζί στις 28 Δεκεμβρίου 1943.

Ο Μιχάλης Παπάζογλου κατάφερε να γλυτώσει το θάνατο. Του επιβλήθηκε ποινή 13 χρόνων σε καταναγκαστικά έργα στην Αίγινα. Μετά τον πόλεμο έγινε γενικός γραμματέας του Παναθηναϊκού (Π.Α.Ο.), ενώ πριν τον πόλεμο ήταν από τους στενότερους συνεργάτες του Απόστολου Νικολαίδη (αθλητή του Άρη και του ΠΑΟ) και φίλος του από τα χρόνια που έμεναν και οι δύο στη Κωνσταντινούπολη.

Ο γιατρός Κώστας Γιαννάτος για να μην εκτελεστεί αποφάσισε να προσποιηθεί τον τρελό. Κλείστηκε στο «Αιγινίτειο» και κατάφερε να πείσει τους Γερμανούς γιατρούς ότι είναι τρελός. Μάλιστα κατάφερε να πείσει και τον γερμανό κατάσκοπο που κλείστηκε μαζί του στο ίδιο κελί για να διαπιστώσει εάν όντως έχει τρελαθεί. Επέστρεψε στη φυσιολογική ζωή μετά τον πόλεμο.

Ο Γιάννης Μπομποτίνος που είχε βοηθήσει τον Ιβάνοφ στο σαμποτάζ στην Πάρο ήταν αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Πέθανε το 1962.

Τον Γιέρζυ Ιβάνοφ πρόδωσε στις κατοχικές αρχές ένας αστυνομικός, ο Παντελής Λαμπρινόπουλος, ο οποίος εισέπραξε και το ποσό – ρεκόρ των 2 εκατομμυρίων δραχμών ως αμοιβή. Η σύλληψη του Ιβάνωφ έγινε στις 8 Σεπτεμβρίου 1942 από Ιταλούς καραμπινιέρους.

Το 1969 ο Στανισλάβ Στριούμφ Βοϊτκιέβιτς κυκλοφόρησε το βιβλίο «Agent No 1» στο οποίο στηρίχτηκε και η κινηματογραφική ταινία «Ιβάνοφ, μυστικός πράκτωρ υπ’ αριθ.1» η οποία γυρίστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της στη Ελλάδα με Πολωνούς ηθοποιούς και προβλήθηκε στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης

  

ΠΕΑΝ

Η ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων) ήταν μια από τις πιο γνωστές αντιστασιακές οργανώσεις την περίοδο της κατοχής. Πολλοί θεωρούν ότι είναι η τέταρτη σπουδαιότερη οργάνωση, μετά από το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941 από τον κεντρώο αντιβασιλικό αξιωματικό της αεροπορίας Κώστα Περρίκο. Στην ιδρυτική ομάδα συμμετείχαν επίσης οι Ι. Κατεβάτης, Γ. Αλεξιάδης, Δ. Παπαβασιλόπουλος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η τέταρτη σημαντικότερη αντιστασιακή οργάνωση της Ελλάδας, μετά από το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Η δραστηριότητά της ήταν στην Αθήνα, στην Καλλιθέα και στον Πειραιά και περιελάμβανε δολιοφθορές, παροχή πληροφοριών στους Συμμάχους και διαφώτιση του λαού με την εφημερίδα «Δόξα» που το πρώτο φύλλο της εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1942.

Ανώτατο όργανό της ΠΕΑΝ ήταν η Διοικούσα Επιτροπή (ΔΕ). Εφημερίδα της οργάνωσης ήταν η «Δόξα». Αρχηγός της ΠΕΑΝ και επικεφαλής του Ουλαμού Καταστροφών της οργάνωσης ήταν ο Κ. Περρίκος. Ο Γεώργιος Αλεξιάδης είχε τη θέση του Γενικού Γραμματέα και του υπεύθυνου Τύπου και Προπαγάνδας. Ο Ουλαμός Καταστροφών (ΟΚ) της ΠΕΑΝ αποτελείτο από τους ακόλουθους : Κώστας Περρίκος, Αντώνης Μυτιληναίος, Σπύρος Γαλάτης, Παναγιώτης Μιχαηλίδης, Νικόλαος Μούρτος, Νικόλαος Λάζαρης, Σπυρίδωνας Στανωτάς, Ιουλία Μπίμπα, Αικατερίνη Μπέση, Αντώνης Χανιώτης, Ιωάννης Νικολόπουλος, Γεώργιος Παπαγιάννης, Αντώνης Κουμινέας. 

Η ΠΕΑΝ κατάφερε να διακριθεί στις δολιοφθορές (σαμποτάζ) και να γράψει το όνομά της με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Αντίστασης. Συγκεκριμένα, η οργάνωση κατόρθωσε να πραγματοποιήσει πολύ αξιόλογες αντιστασιακές ενέργειες και να επιφέρει ισχυρότατα πλήγματα σε ελληνικές ναζιστικές οργανώσεις που συνεργάζονταν με τους κατακτητές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανατίναξη των γραφείων της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, στην Αθήνα. Η χιτλεροφασιστική ΕΣΠΟ επιδίωκε να σχηματίσει ελληνική λεγεώνα φιλοναζιστών που θα πολεμούσε στο Ανατολικό μέτωπο στο πλευρό των Γερμανών. Στην προετοιμασία και πραγματοποίηση του χτυπήματος εναντίον της ΕΣΠΟ συμμετείχαν εκτός από τον Περρίκο και οι ακόλουθοι : Α. Μυτιληναίος, Τ. Μιχαηλίδης, Ν. Μούρτος, Ν. Λάζαρης, Σ. Στανωτάς, Σ. Γαλάτης, Αικατερίνη Μπέση και η Ιουλία Μπίμπα. Η ΕΣΠΟ υπέστη βαρύτατο πλήγμα και βυθίστηκε στην παρακμή.

Η προδοτική – ναζιστική ΕΣΠΟ είχε γραφεία επί της οδού Πατησίων. Κατείχε τον πρώτο και το δεύτερο όροφο ενός μεγάλου κτιρίου. Στα μεγάλα μπαλκόνια κυμάτιζε η γερμανική, η ελληνική, η ιταλική και η ιαπωνική σημαία. Στον τρίτο όροφο βρίσκονταν τα στελέχη της γερμανικής GFP (Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία). Το κτίριο διέθετε επίσης και ημιώροφο με είσοδο από τη Γλάδστωνος. Στη σκάλα υπήρχε φρουρός που ζητούσε από τους εισερχόμενους ταυτότητες.

Ο Μυτιληναίος και ο Γαλάτης παρακολούθησαν προσεκτικά το κτίριο και διαπίστωσαν ότι στον ημιώροφο τα μέτρα προστασίας ήταν ελλειπή. Το ιστορικό κτύπημα κατά της ΕΣΠΟ έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, ημέρα Κυριακή. Η Κυριακή επιλέχτηκε γιατί το πρωί θα γινόταν η εβδομαδιαία συγκέντρωση Γερμανών και μελών της ΕΣΠΟ.

Η βόμβα που ετοίμασε η ΠΕΑΝ ήταν ένα δέμα αποτελούμενο από φυσίγγια δυναμίτιδας βάρους 10 οκάδων, τυλιγμένο με πισσόχαρτο. Έξω από το πισσόχαρτο ήταν τυλιγμένα 6 μέτρα βραδύκαυστο φυτίλι και στην άκρη δύο καψούλια, τοποθετημένα στο κέντρο του δυναμίτη. Η άλλη άκρη του φυτιλιού ήταν ελεύθερη απ’ έξω για να πυροδοτηθεί. Το δέμα τοποθετήθηκε σε μια πάνινη σακούλα και σκεπάστηκε από πάνω με χόρτα.

Ιδού τι είπε ο Αντώνης Μυτιληναίος, τρία χρόνια πριν πεθάνει:
« Τη βόμβα την φτιάξαμε στο σπίτι της Ιουλίας Μπίμπα (…) . Την έφερε η Ιουλία μέσα σε ταγάρι σκαπασμένη με ραδίκια από την Κάνιγγος και την παρέδωσε σε μένα και τον Γαλάτη. Την τοποθετήσαμε κάτω από το κλιμακοστάσιο, ανάψαμε τα δύο φυτίλια και βγήκαμε στην Πατησίων. Άναψα ένα τσιγάρο που ήταν το σύνθημα ότι όλα πήγαν καλά και έφυγα στο Αστόρια. Η ώρα ήταν 12 και 5΄ όταν ακούστηκε μια δυνατή έκρηξη που συγκλόνισε όλη την περιοχή. Εκείνη τη στιγμή πετάχτηκε από τη χαρά της η Ιουλία μ’ αγκάλισε και με φίλησε…. Αν μας έπαιρναν είδηση οι Γερμανοί θα μας εκτελούσαν επι τόπου.»

Από την έκρηξη το κτίριο της ΕΣΠΟ σωριάζεται και ένα άσπρο πυκνό σύννεφο σκόνης απλώνεται στην Πατησίων. Ο θόρυβος είναι εκκωφαντικός. Κάποιοι περίεργοι, μαζεύονται στα πεζοδρόμια και παρακολουθούν. Οι Γερμανοί τρέχουν ουρλιάζοντας και βρίζοντας. Νόμισαν πως επρόκειτο περί αεροπορικής επιδρομής και σήμαναν συναγερμό.

Κάτω απο τα ερείπια του κτιρίου ετάφησαν 29 μέλη της ΕΣΠΟ ανάμεσά τους και ο αρχηγός της Σπύρος Στεροδήμος και 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες αφού στον 3ο όροφο εστεγάζοντο υπηρεσίες της Λουφτβάφε. Τραυματίστηκαν επίσης πέντε Γερμανοί στρατιωτικοί και 27 μέλη της ΕΣΠΟ. Επί πέτνε μέρες η Πυροσβεστική ανέσυρα πτώματα από τα ερείπια. Οι ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί ανέφεραν ότι ήταν το μεγαλύτερο σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Πριν από την ΕΣΠΟ, η ΠΕΑΝ είχε ανατινάξει τα γραφεία της ναζιστικής ελληνικής οργάνωσης ΟΕΔΕ στην πλατεία Κάνιγγος. Η έκρηξη έγινε τον Αύγουστο του 1942 και το εσωτερικό του κτιρίου της ΟΕΔΕ καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι συμμετέχοντες στη βομβιστική επίθεση ήταν οι : Μυτιληναίος, Μιχαηλίδης και Μούρτος.

Μετά το χτύπημα στα γραφεία της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, οι Γερμανοί έφθασαν στα ίχνη της ΠΕΑΝ χάρη στη βοήθεια που τους πρόσφερε ένας καταδότης (ρουφιάνος). Ο προδότης που κατέδωσε τα μέλη της ΠΕΑΝ ήταν ο χωροφύλακας Πολύκαρπος Νταλιάνης. Εκτελούσε χρέη συνδέσμου της ΠΕΑΝ με την κατασκοπευτική οργάνωση «Όμηρος». Ο «Όμηρος» είχε συνεχή επαφή με το Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής μέσω ασυρμάτου. Ο Νταλιάνης ανακαλύφθηκε από τον Άγη Βλάχο και τους συναγωνιστές του, στελέχη του «Ομήρου».

Το αποτέλεσμα της προδοσίας ήταν να συληφθούν από τους Γερμανούς στις 11-11-1942 οι εξής : Περρίκος, Μυτιληναίος, Μπίμπα, Δ. Παπαδόπουλος και Κ. Γιαννάτος. Στη συνέχεια συνέλαβαν στις κατοικίες τους τους : Θ. Σκούρα, Γιάννη, Διονύσιο και Γεράσιμο Κατεβάτη¸ Δ. Παπαβασιλόπουλο, Ν. Αιλιανό, Δημήτρη και Πέτρο Λόη, Αικατερίνη Μπέση και Σ. Γαλάτη .

Ο Κ. Περρίκος δικάστηκε από γερμανικό στρατοδικείο και ανέλαβε όλη την ευθύνη για το εντυπωσιακό σαμποτάζ. Καταδικάστηκε δις εις θάνατον και 15 χρόνια φυλάκιση. Υπέστη φρικτά βασανιστήρια, αλλά δεν κατέδωσε κανέναν από τους συναγωνιστές του. Μέσα από τις φυλακές Αβέρωφ όπου βρισκόταν ως μελλοθάνατος, έγραψε ένα σημείωμα προς το γιο του : «Δούλεψε για να σταματήσουν οι πόλεμοι, να ευημερήσουν όλοι οι άνθρωποι, να ενωθούν τα κράτη της Ευρώπης, να ειρηνεύσει και να ευτυχήσει ο κόσμος. Δούλεψε για να καταργηθούν οι τεχνητοί φραγμοί που παρεμποδίζουν και σε άπειρες περιπτώσεις ματαιώνουν την πρόοδο των αξιών. Δούλεψε για την επικράτηση της Δημοκρατίας. Αφιέρωσε τη ζωή σου στην Ελλάδα και στην ανθρωπότητα.» . Εκτελέστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1943 στην Καισαριανή.

Η Ιουλία Μπίμπα καταδικάστηκε δις εις θάνατον και 15 χρόνια φυλάκιση και εκτελέστηκε δια πελέκεως, πιθανόν στη Γερμανία.

Ο Σπύρος Γαλάτης καταδικάστηκε σε θάνατο και 15ετή φυλάκιση, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε 19 χρόνια καταναγκαστικά έργα. Το Φεβρουάριο του 1944 μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συσκέντρωσης στη Γερμανία και παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Αντώνης Μυτιληναίος κατόρθωσε και δραπέτευσε με μυθιστορηματικό τρόπο από τα κρατητήρια της Γκεστάπο Πειραιά και οι Γερμανοί τον επικήρυξαν με το ποσό των 500.000 δραχμών. Στην προσπάθειά του να διαφύγει στη Μέση Ανατολή συνελήφθη από τους Ιταλούς. Κατόρθωσε όμως να δραπετεύσει κατά τη μεταφορά του στις φυλακές Αβέρωφ. Τελικά έφθασε στη Μέση Ανατολή.

Η Αικατερίνη Μπέση συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 5 χρόνια κάθειρξη. Παρά τα βασανιστήρια που υπέστη, δεν είπε τίποτα. Κρατήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Πέθανε το 1979.

Ο Νίκος Λάζαρης έφυγε για το βουνό όπου κατατάχθηκε στον ΕΔΕΣ. Το Δεκέμβρη του 1944 συνελήφθη από την ΟΠΛΑ και εκτελέστηκε.

Ο Νίκος Μούρτος συνελήφθη από τους Γερμανούς στα τέλη του 1943, βασανίστηκε και φυλακίστηκε. Στη συνέχεια πήγε στη Μέση Ανατολή.

Ο προδότης Νταλιάνης που κατέδωσε διάφορα μέλη της ΠΕΑΝ στους Γερμανούς δεν έμεινε ατιμώρητος. Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1942 συγκροτήθηκε έκτακτο στρατοδικείο με μέλη του τον Κιτριλάκη, το Δόβα και το Βλάχο. Βρήκαν ότι υπήρχαν πολλά και σοβαρά ενοχοποιητικά στοιχεία για τον Νταλιάνη και αποφάσισαν να του επιβάλουν την θανατική ποινή, καθώς συνιστούσε απειλή για τον «Όμηρο» και τα υπόλοιπα μέλη της ΠΕΑΝ. Μάλιστα είχε υποσχεθεί στους Γερμανούς ότι θα τους οδηγούσε στην εκ νέου σύλληψη του Μυτιληναίου. Στις 17 Δεκεμβρίου 1942 κάλεσαν τον Νταλιάνη σε ένα υπόγειο καταφύγιο του «Ομήρου» στον οδό Παμίσου. Ο προδότης Νταλιάνης πήγε ανυποψίαστος. Τον περίμεναν ο Βλάχος και διάφορα μέλη του «Ομήρου» (Γιαννακλάρης, Τσούλος, Τζούρος) και τον ανέκριναν. Ο Νταλιάνης ομολόγησε ότι αυτός κατέδωσε τα μέλη της ΠΕΑΝ. Ύστερα από αυτό, οι αντιστασιακοί τον σκότωσαν χτυπώντας τον επανειλημμένα στο κεφάλι με ένα βαρύ σφυρί. Απ’ έξω περίμενε ένα αυτοκίνητο με οδηγό τον Δημήτρη Κτενά, μέλος του «Ομήρου». Έβαλαν το πτώμα στο πορτ μπαγκάζ, το μετέφεραν στη Νέα Σμύρνη και το πέταξαν σε έναν αγωγό αποχέτευσης. Το πτώμα δεν βρέθηκε ποτέ.

Ο αγώνας της ΠΕΑΝ συνεχίστηκε. Από τις 8 Ιανουαρίου 1943 μέχρι τις 12 Μαρτίου 1945, η ΔΕ της ΠΕΑΝ αποτελείτο από τους : Γεώργιο Αλεξιάδη, Διονύσιο Παπαβασιλόπουλο, Θ. Μπαγλανέα, Κ. Ελευθεριάδη, Π. Καρακώστα, Γ. Σταμόπουλο, Π. Λιαρούτσο, Σ. Χούλη, Α. Μίχα, Α. Παναγιωτόπουλο, Κ. Καραμάνο και Ν. Ρηγόπουλο.

Η ΠΕΑΝ ήταν υπέρμαχος της συνεργασίας με τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Πάνω απ’ όλα έθετε τη μάχη εναντίον των κατακτητών και θεωρούσε αναγκαία την ενότητα του αντιστασιακού αγώνα. Από πολύ νωρίς, ήδη από το φθινόπωρο του 1942, άρχισε να δέχεται συκοφαντικές επιθέσεις από το ΕΑΜ, την ΟΚΝΕ (νεολαία του ΚΚΕ) και το ΚΚΕ. Το εντυπωσιακό σαμποτάζ εις βάρος της ΕΣΠΟ, η ΟΚΝΕ το χαρακτήρισε «προβοκάτσια της Γκεστάπο στην οδό Πατησίων» ! Το 1943 η ΟΚΝΕ έφθασε στο εξωφρενικό σημείο να μιλήσει για «δήθεν» σύλληψη του Περρίκου από τους Γερμανούς ! Φυσικά παρέβλεψε να αναφέρει ότι αρκετά ηγετικά στελέχη της ΠΕΑΝ, μεταξύ των οποίων και ο Περρίκος, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Βαρύτατους και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς χρησιμοποίησαν και στις επιθέσεις τους εναντίον της «Δόξας» (εφημερίδα της ΠΕΑΝ). Η Κομμουνιστική Επιθεώρηση (τεύχος 25, Απρίλιος 1944) έγραψε : «Η ‘‘Δόξα’’ σαν όργανο των χορτάτων, δείχνει όλη την αναλγησία της πλουτοκρατίας, μπρος στο δράμα της πείνας του Ελληνικού λαού, όλο τον τομαρισμό των μαυραγοριτών …» . Όμως η πιο απαράδεκτη και ύπουλη ενέργεια του ΚΚΕ ήταν ότι αποκάλυψε σε έντυπα, ονόματα στελεχών της ΠΕΑΝ. Τα έντυπα αυτά έπεσαν στα χέρια των Γερμανών και έτσι οι Θ. Μπαγλανέας, Γ. Ιωαννίδης, Σ. Γουρδομιχάλης και άλλοι αναγκάστηκαν να κρυφτούν και μετά να φύγουν για τα βουνά ή τη Μέση Ανατολή. Παρόλα αυτά, η ΠΕΑΝ συνέχισε να κρατάει ενωτική γραμμή. Η ΕΠΟΝ (νεολαία του ΕΑΜ), σε προκήρυξή της το φθινόπωρο του 1943, ανέφερε ότι «η ΠΕΑΝ έχει βρωμερό αντιλαϊκό χαρακτήρα».

Αξίζει να αναφέρουμε ότι η ΠΕΑΝ φρόντισε να δώσει ένα μάθημα και στους μαυραγορίτες. Στη Στοά Πεσματζόγλου, διάφοροι μαυραγορίτες υπέστησαν άγριο ξυλοδαρμό από μέλη της ΠΕΑΝ με επικεφαλής τον Νίκο Λάζαρη.

Στις 3 Νοεμβρίου 1943, το Τμήμα Αθηνών του Ουλαμού Καταστροφών της ΠΕΑΝ διενήργησε μεγάλο σαμποτάζ στο Πυριτιδοποιείο. Το σαμποτάζ σχεδιάστηκε από το Χρήστο Μαυρομμάτη και εκτελέστηκε με επιτυχία από την ομάδα του Αντώνη Κουμινέα, αν και ο ίδιος σκοτώθηκε.

Αντιστασιακή δραστηριότητα είχε όμως και το τμήμα Πειραιά του Ουλαμού Καταστροφών της ΠΕΑΝ. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ολοκληρωτική καταστροφή του φορτηγού πλοίου «Λούτσε», που είχε αγκυροβολήσει έξω από το λιμάνι του Πειραιά τον Μάρτιο του 1942 και μετέφερε πολεμικό υλικό.

Η ΠΕΑΝ έδρασε καθ’όλη τη διάρκεια της κατοχής. Διαλύθηκε στις 12 Μαρτίου 1945 μετά από απόφαση των μελών της.

ΡΑΝ

Μια από τις πιο σημαντικές, στρατιωτικά δομημένες οργανώσεις ήταν η ΡΑΝ που ιδρύθηκε στις αρχές του 1943. Ιδρυτές της ήταν οι συνταγματάρχες Κωνσταντίνος Βεντήρης, Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, Δημήτρης Ζαγκλής και Ανδρέας Μπαλοδήμος. Ο τίτλος της ήταν τα αρχικά των λέξεων «Ρωμυλία», «Αυλών», «Νήσοι». Ήταν ένας τίτλος που υποδήλωνε τις μεταπολεμικές διεκδικήσεις της Ελλάδας. Μεταξύ των σκοπών της οργάνωσης ήταν η υποβοήθηση του συμμαχικού αγώνα μέσω της συλλογής πληροφοριών, η διαφώτιση του λαού μέσα από παράνομο έντυπο υλικό και η εκπαίδευση και οργάνωση ένοπλων τμημάτων για την αντιμετώπιση των κατακτητών. Η ΡΑΝ κατάφερε να συσπειρώσει σημαντικό αριθμό αξιωματικών, ιδίως απότακτων του βενιζελικού κινήματος του 1935 και έφθασε στην ακμή της να έχει συνολικά 1.200 οργανωμένα μέλη. Το καλοκαίρι του 1944 διέθετε Τμήμα Συλλογής Πληροφοριών, Τμήμα Διαφώτισης, Φοιτητικό Τμήμα και 22 «Λόχους» στην Αθήνα. Τα μέλη της ΡΑΝ έκαναν ασκήσεις βολής σε ανοιχτά μέρη στην περιοχή Κοκκιναράς της Κηφισιάς και στον Κόκκινο Μύλο. Παρά το στρατιωτικό της χαρακτήρα, η ΡΑΝ δεν ανέλαβε ένοπλη δράση εναντίον των Γερμανών κατακτητών. Τον Αύγουστο του 1944, διατάχτηκε από την ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου, να συμπήξει τους λόχους της σε ένα Σύνταγμα. Σκοπός της κυβέρνησης του Καϊρου ήταν να χρησιμοποιήσει τη ΡΑΝ σε μια ενδεχόμενη μάχη εναντίον των ανταρτών του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, αν προέκυπτε τέτοια ανάγκη. Παράλληλα, ο Αρχηγός της ΡΑΝ Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος προήχθη σε υποστράτηγο και μετά τη Συμφωνία της Καζέρτας, ανέλαβε Στρατιωτικός Διοικητής Αθηνών για το μεταβατικό διάστημα του Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου του 1944, μέχρι δηλαδή την άφιξη της ελληνικής κυβέρνησης από την Αίγυπτο. Τελικά, με πυρήνα την οργάνωση ΡΑΝ σχηματίστηκε το 2^ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Μαρκόπουλο. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, δυνάμεις του Συντάγματος κατέλαβαν θέσεις στο Κολωνάκι και στο Λυκαβηττό και στις αρχές Δεκεμβρίου του 1944 ο οπλισμός του παραδόθηκε στη Σχολή Ευελπίδων.

Στέφανος Σαράφης (1890-1957)

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 26 Οκτωβρίου 1890. Έγινε στρατιωτικός και αργότερα πολιτικός. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Στην αρχή ήταν οπαδός του Βενιζέλου. Συμμετείχε στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και στρατιωτική καθαίρεση. Μετά από τη χορήγηση γενικής αμνηστίας, αποφυλακίστηκε έχοντας παραμείνει στη φυλακή σχεδόν 9 μήνες. Το 1936 εκτοπίστηκε από τη δικτατορία του Μεταξά. Tο Σεπτέμβριο του 1937 εξορίστηκε στη Μήλο.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, ο Στέφανος Σαράφης ήταν στέλεχος της αντιστασιακής οργάνωσης Α.Α.Α. ("Αγών - Ανόρθωσις - Ανεξαρτησία"), της οποίας ως αρχηγός εφέρετο ο φιλοαριστερός Υποστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, ο οποίος αργότερα έγινε μέλος της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Τα πέντε ηγετικά στελέχη της οργάνωσης Α.Α.Α. ήταν οι εξής : Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, Σταμ. Χατζήμπεης, Kωνστ. Μανέτας, Στέφανος Σαράφης, Ιωάννης Πανόπουλος. Στην ΑΑΑ προσχώρησε και ο συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής

Ο βενιζελικός απότακτος αξιωματικός Ιωάννης Τσιγάντες που ήρθε από τη Μέση Ανατολή στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1942, επεδίωξε τη δημιουργία ενόπλων ανταρτικών ομάδων, στην περιοχή Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας, υπό τον Στέφανο Σαράφη. Ο αστυνόμος  Σπύρος Κώτσης, στο βιβλίο του "Μίδας 614", περιγράφει τις επαφές Ι. Τσιγάντε – Σ. Σαράφη ως εξής :
«Ο Τσιγάντες επί δίμηνον περίπου από της σφίξεώς του εκ. Μέσης  Ανατολής επεδίωκε συνάντησιν μετά του Συνταγματάρχου Στεφάνου Σαράφη. την οποίαν ούτος απέφευγε, παρά τους δεσμούς και την φιλίαν που τους συνέδεεν. Ο Σαράφης, ο οποίος εκινείτο προς δημιουργίαν πάνδημο κρατικής πολιτικοστρατιωτικής οργανώσεως, χωρίς ν' αποκλείη την συνεργασίαν με το Ε.Α.Μ-, εδικαιολόγει την άρνησίν του, επειδή εχαρακτήριζε τον Τσιγάντε ως πουλημένον εις τους Άγγλους και την Ελεύθερον Ελληνικήν Κυβέρνησιν. Ητο εποχή (Οκτώβριος 1942) που επραγματοποιούντο αι σοβαρώτεραι Δημοκρατικοί πολιτικοστρατιωτικαί ζυμώσεις διά την συγκρότησιν πανδημοκρατικής Οργανώσεως, με πρωταγωνιστάς τους Συνταγματάρχας Στέφ. Σαράφην, Νεόκοσμον Γρηγοριάδην, Σταμ. Χατζήμπεην, Κων. Βεντήρην, Σίμον Βλάχον. Δημ. Ψαρρόν. Πλοιάρχους Τζένην (Ευγένιον) Βαλασάκην, Αθαν. Ζάγκαν, Αστυν. Διευθυντήν Ιωάννην Πανόπουλον και Στρατηγόν Κων. Μανέταν.  Ο Τσιγάντες ενήμερος των κινήσεων και επιδιώξεων του Σαράφη, αι οποίαι εδυσχέραινον το έργον του, απογοητευθείς εκ της επιμόνου αρνήσεως του προς συνάντησιν, κατάστρωσε σχέδιον, με αποτέλεσμα να πραγματοποίηση συνάντησιν μετ' αυτού, βοηθούμενος υπό του συγγάμβρου του Δημ. Ψαρρού. » .

Τελικά, όπως αναφέρει ο Κώτσης, ο Ι. Τσιγάντες κατάφερε να συναντήσει τον Σαράφη χάρη στη μεσολάβηση του Δ. Ψαρρού. Ο συγγραφέας συνεχίζει γράφοντας :

"Εκτοτε ο Σαράφης επεσκέφθη κατ' επανάληψιν τον Τσιγάντε και προσεπάθουν να εύρουν τρόπον συνεργασίας. "Εις επιμονήν του Τσιγάντε και παροτρύνσεις των Δ. Ψαρρού και Γ. Αγγελίδη, όπως μεταβή εις Θεσσαλίαν προς προετοιμασίαν του αγώνος, ο Σαράφης επεφυλάχθη να απάντηση, ζητήσας πίστωσιν χρόνου, ίνα επικοινωνήση μετά των συνεργατών του και ζητήση την γνώμην ωρισμένων πολιτικών. Εάν ούτοι συνεφώναυν, θα εδέχετο να μεταβή εις Θεσσαλίαν. προς συγκρότησιν ανταρτικού Σώματος. με την διαφοράν ότι δεν θα ανεγνώριζε την Κυβέρνησιν Εξωτερικού και τον Βασιλέα και θα εξετέλει μόνον τας διαταγάς του Συμ. Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Ο Σαράφης επεκοινώνησε με τους πολιτικοστρατιωτικούς φίλους του, οι οποίοι ενέκριναν αδιστάκτως την μετάβασήν του εις Θεσσαλίαν. Και ακολούθως, αφού ο Συνταγματάρχης Γεώρ. Αγγελίδης τον εφοδίασε - κατόπιν εντολής του Τσιγάντε - με ιματισμόν. υπόδυσιν κλπ. καθώς και με ένα σεβαστόν χρηματικόν ποσόν, το οποίον με την αξίαν των ειδών ιματισμού κ.λ.π. θα πρέπει να ανήρχετο εις 500-525 χρυσάς λίρας Αγγλίας, μετέβη εις Θεσσαλίαν. Ήλθεν εις επαφήν με τους προαναφερθέντες Κωστόπουλον, Αντωνόπουλον, καπετανέους του Ε.Λ.Α.Σ. εις Θεσσαλίαν και μετέβη εις Ήπειρον όπου συνηντήθη με τον Ζέρβαν. "Κατά την επιστροφήν του εξ Ηπείρου, ο Ε.Λ.Α.Σ. που εύρισκε την δημιουργίαν του αντάρτικου υπό τας προϋποθέσεις που ήθελεν ο Σαράφης εμπόδιον εις τας επιδιώξεις του, τον συνέλαβε καθώς και τους Αντωνόπουλον και Κωστόπουλον και αφού τους εκράτησεν επί εν τρίμηνον περίπου, τους αφήκεν ελευθέρους. "Ο Σαράφης, ο οποίος ως φαίνεται, καθ' όλον αυτό το χρονικόν διάστημα ήτο ψυχικά συνδεδεμένος με τον Ε.Λ.Α.Σ., δεν άργησε να προσχώρηση εις αυτόν και ν' αναλάβη την στρατιωτικήν ηγεσίαν, (…)".

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι την περίοδο εκείνη υπήρχε και μια αντιστασιακή οργάνωση (Ε.Σ.Α.Π.) με επικεφαλής τον απότακτο ταγματάρχη Γεώργιο Κωστόπουλο, ο οποίος είχε αποχωρήσει από τον ΕΛΑΣ. Για να καταφέρει να δημιουργήσει αντάρτικη ομάδα ο Στέφανος Σαράφης, ήρθε σε επαφή με διάφορους απότακτους αξιωματικούς των κινημάτων του 1933 και του 1935, ορισμένοι από τους οποίους συνεργάζονταν με τις Βρετανικές  μυστικές  υπηρεσίες. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου 1943 έφυγε από την Αθήνα με προορισμό τη Θεσσαλία, όπου βρισκόταν ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κωστόπουλος.

Ο Στέφανος Σαράφης αφού πληροφορήθηκε το θάνατο του  Ιωάννη Τσιγάντε, αναχώρησε την 3ην Φεβρουαρίου 1943 για την 'Ηπειρο, συνοδευόμενος από τον κομμουνιστή εφέδρο Υπολοχαγό Ιωάννη Κατσαντώνη, συγγενή και υπασπιστή του Γεωργίου Κωστοπούλου, προκειμένου να συναντήσει τον αρχηγό του Ε.Δ.Ε.Σ. Ναπολέοντα Ζέρβα. Πράγματι τον συνάντησε και συζήτησε μαζί του και μαζί με τον Κομνηνό Πυρομάγλου και τον Αρχηγό της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής Έντυ Μάγιερς.

Λίγο αργότερα, ακολούθησε η σύλληψη των Σαράφη – Κωστόπουλου από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Στις 10 Μαρτίου του 1943, αντάρτες του ΕΛΑΣ έφεραν στη Σπερχειάδα αιχμαλώτους τους Σαράφη, Κωστόπουλο, Ν. Κωστορίζο –όλοι τους άτομα που δραστηριοποιούνταν στο χώρο της αντίστασης. Την άλλη μέρα οι Σαράφης - Κωστόπουλος οδηγήθηκαν στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ, ενώ ο αεροπόρος Κωστορίζος (πρώην μέλος του ΕΛΑΣ) με 3 συντρόφους του παραπέμφθηκαν σε δίκη. Εναντίον των Σαράφη – Κωστόπουλου το ΕΑΜ επιτίθεται χρησιμοποιώντας βαρύτατους και ανυπόστατους χαρακτηρισμούς («προδότες του αγωνιζόμενου λαού», «υπηρέτες των συμφερόντων των κατακτητών» κ.α.). “Η φωνή του Ε.Α.Μ”, όργανο της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Καρδίτσας, δημοσιεύει στις 29 Μαρτίου 1943 κείμενο με τίτλο : “Φως στην καταχθόνια δράση των προδοτών του αγωνιζόμενου λαού Σαράφη, Κωστόπουλου, Σαράντη και Σία”.

Ο αιχμάλωτος Σαράφης μετά από τη σύλληψή του, αποφασίζει τελικά να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ. Στις 7 Απριλίου 1943 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, του ανακοινώνουν ότι είναι πλέον ελεύθερος. Στη συνέχεια, ο Σαράφης πάει στην Αθήνα για να συναντήσει την ΚΕ του ΕΑΜ. Στις 19 Μάη 1943, φθάνει στην Καλοσκοπή Ρούμελης, όπου τον περίμενε ο Άρης Βελουχιώτης.

Η ανάπτυξη του αντιστασιακού αγώνα στην περίοδο που ακολούθησε ως την απελευθέρωση, βρήκε τον ΕΛΑΣ (χωρίς να υπολογίζονται οι δυνάμεις Αθήνας, Σάμου και Μυτιλήνης) με 43.700 οπλίτες και 5.240 αξιωματικούς. Από τους τελευταίους οι 2.300 προέρχονταν από τις τάξεις του Ελληνικού Στρατού.

Το 1943 λοιπόν ο Σαράφης προσχώρησε στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και ανέλαβε την αρχηγία του ΕΛΑΣ, σε συνεργασία με τον Άρη Βελουχιώτη. Εκπροσώπησε τον ΕΛΑΣ στην κρίσιμη συνδιάσκεψη της Καζέρτας το Σεπτέμβριο του 1944. Το 1946 εκτοπίστηκε ως αριστερός στη Σέριφο και τη Μακρόνησο και το 1950 στον Άγιο Ευστράτιο. Αργότερα, ο Σαράφης εντάχθηκε στην ΕΔΑ (δηλαδή το μόνο νόμιμο αριστερό κόμμα) και ήταν υποψήφιός της. Στις εκλογές του 1951, αν και ήταν ακόμα εξόριστος, εκλέχτηκε βουλευτής της ΕΔΑ. Το Δεκέμβριο του 1951 όμως, το Εκλογοδικείο ακύρωσε την εκλογή του. Το 1956 εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ. Σκοτώθηκε σε μυστηριώδες τροχαίο δυστύχημα στην Αθήνα στις 31 Μαΐου 1957. Χτυπήθηκε στην παραλιακή λεωφόρο Αλίμου από αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας Αμερικανός υποσμηνίας. Αυτό το περιστατικό προκάλεσε την αγανάκτηση πολλών αριστερών που έκαναν λόγο για δολοφονία. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε η ΕΔΑ, αναφερόταν ότι «…ο τιμημένος αρχηγός του ΕΛΑΣ εφονεύθη από αμερικανικό αυτοκίνητο και η σύζυγός του τραυματίστηκε…». Ο Σαράφης είχε φύγει από το σπίτι του και πήγαινε με τα πόδια στη θάλασσα, μαζί με τη σύζυγό του. Εκείνη την ώρα χτυπήθηκε από το αυτοκίνητο του Αμερικανού υποσμηνία, ο οποίος είχε αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστεί πολτοποίηση του εγκεφάλου του, θλάση της σπονδυλικής του στήλης κ.α. και να ξεψυχήσει λίγο αργότερα. 

Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών

Η Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών (ΣΣΝ) ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1941 και πρωτοεμφανίστηκε με προκήρυξή της στις 28 Οκτωβρίου 1941. Οι ιδρυτές της ήταν ο Κωνσταντίνος Περρίκος, απότακτος αξιωματικός της Αεροπορίας, και οι Ανδρέας Γυφτάκης και Νικόλαος Μυλωνάς, οικονομικοί έφοροι. Η πρώτη της διακήρυξη τυπώθηκε και κυκλοφόρησε στις 22 Νοεμβρίου 1941 και το έντυπο δημοσιογραφικό της όργανο «Μεγάλη Ελλάς» το Δεκέμβριο του 1942.

Τάγμα 122

Πρόκειται για μια από τις πιο άγνωστες σελίδες στην ιστορία της Αντίστασης. Το Ελληνοαμερικάνικο Τάγμα 122 δημιουργήθηκε από ομογενείς. Η ονομασία του προήλθε από το γεγονός ότι ιδρύθηκε 122 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο Πήτερ Δημοσθένης Κλένος, ο πρώτος Ελληνικής καταγωγής απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής Γουέστ Πόιντ, ανέλαβε τη διοίκηση του Τάγματος και την αποστολή να συγκρουστεί με τα γερμανικά στρατεύματα.

Οι επιτυχίες του Τάγματος 122 περιγράφονται λεπτομερώς σε αρχείο που σφραγίστηκε και παρέμεινε άκρως απόρρητο για πολλές δεκαετίες.

Κατά τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με έγγραφα του Αμερικανικού Υπουργείου Πολέμου εκείνης της εποχής, έδρασαν 12 Ελληνοαμερικανοί αξιωματικοί και 130 υπαξιωματικοί, καταδρομείς. Σκοτώθηκαν 3 και τραυματίσθηκαν 23, κατά την διάρκεια  76 καταδρομικών ενεργειών. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν :

Α) 14 προσβολές σιδηροδρομικών συρμών εκ των οποίων  11 μηχανές και 32 βαγόνια καταστράφηκαν ολοσχερώς. 

Β) Ενεδρευτικές προσβολές σε 5 φάλαγγες οχημάτων εφοδιασμού και 61 φορτηγά αυτοκίνητα καταστράφηκαν. 

Γ) Καταστροφές σε 15 γέφυρες διαφόρων τύπων και σε 9 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών. 

Φιλική Εταιρία Νέων

Στις 4 Μαΐου 1941 ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρία Νέων (ΦΕΝ) από φοιτητές. Μέσα από το ιδρυτικό καταστατικό της παρουσιάζεται ως «εθνική απελευθερωτική οργάνωση πάλης της νεολαίας ενάντια στους χιτλεροφασίστες καταχτητές και τους προδότες». «Καλούσε στις γραμμές της κάθε νέο πατριώτη που ήθελε ν' αγωνιστεί για την Απελευθέρωση της Ελλάδας, ανεξάρτητα από κοινωνική προέλευση, ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση». Η ΦΕΝ ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Σταύρου Γιαννακόπουλου («Πέτρος Ανταίος»), του Πέτρου Πατρέλλη και του Λ.Π. Με πρωτόγονο πολύγραφο τύπωνε προκηρύξεις κι έγραφε τα συνθήματα στους τοίχους «Λευτεριά ή Θάνατος». Με την ίδρυση του ΕΑΜ Νέων προσχωρεί σ' αυτό και ο Σταύρος Γιαννακόπουλος («Πέτρος Ανταίος») και γίνεται γραμματέας της Κεντρικής του Επιτροπής. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου 1943 η οργάνωση αυτοδιαλύεται. Πρόεδρός της ήταν τότε ο Βενιζέλος Προδρόμου και γραμματέας ο Κώστας Λιναρδάτος.