Ορισμένες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της κομμουνιστικής Αριστεράς στη χώρα μας, την εποχή της κυριαρχίας του σταλινισμού, έρχονται ξανά στο προσκήνιο. Από μια αξιόλογη αγωνίστρια και ιστορική προσωπικότητα της ελληνικής Αριστεράς : την Έλλη Παππά.
Πρόκειται για τις άγνωστες μαρτυρίες που μας κληροδότησε η αείμνηστη Έλλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, που έφυγε από τη ζωή στις 27 Οκτωβρίου 2009. Το Μουσείο Μπενάκη ανακοίνωσε ότι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2010 θα εκδοθούν σε βιβλίο οι μαρτυρίες που η Έλλη Παππά κατέθεσε στα Ιστορικά Αρχεία του, όσο βρισκόταν στη ζωή. Η επιλογή της συνοδευόταν από τη ρήτρα το υλικό να δημοσιοποιηθεί μόνο μετά τον θάνατό της. Πρόκειται για μαρτυρίες σχετικές με τα ιστορικά γεγονότα που συνδέθηκαν άμεσα με τη ζωή και τη δράση της μέσα στις γραμμές της κομμουνιστικής Αριστεράς, όπως είναι η «υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη» και η σκληρή σταλινική περίοδος του ΚΚΕ, δηλαδή η περίοδος κατά την οποία γενικός γραμματέας του κόμματος ήταν ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Η σοβαρότητα των καταθέσεών της, σημειώνουν οι υπεύθυνοι του Μουσείου Μπενάκη, «ενισχύεται από το γεγονός ότι η ίδια, υπακούοντας στους ηθικούς – αξιακούς κώδικες της κομμουνιστικής αγωνιστικής παράδοσης, αρνήθηκε να εξαργυρώσει τη μαρτυρία της ή να προβεί σε εύκολες, ευκαιριακές ή υστερόβουλες καταγγελίες. Επέλεξε συνειδητά να δώσει ψύχραιμα και υπεύθυνα, ύστερα από τόσα χρόνια, τη συνολική μαρτυρία της».
Ο πρώτος «Φάκελος», ένα δακτυλόγραφο κείμενο 52 σελίδων με τίτλο «Υπόθεση Πλουμπίδη», κατατέθηκε στο Ίδρυμα τον Ιούλιο του 1993. Περιλαμβάνει την ολοκληρωμένη μαρτυρία για την προσωπικότητα, την κομματική δράση, τις ιδέες, τις συγκρούσεις, τη δίκη και το τέλος του αγωνιστή της κομμουνιστικής Αριστεράς. Έχει μεγάλο πολιτικό και ιστορικό ενδιαφέρον να διαβάσουμε τη μαρτυρία της Έλλης Παππά για την «υπόθεση Πλουμπίδη» και για την απόφαση του ΚΚΕ και του Νίκου Ζαχαριάδη να «τορπιλίσουν» τη δραματική προσπάθεια του Πλουμπίδη να αποτρέψει την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη.
Ο δεύτερος «Φάκελος» έφτασε στο Μουσείο Μπενάκη τον Ιανουάριο του 1996. Πρόκειται για ένα κείμενο 108 δακτυλόγραφων σελίδων, στο οποίο η Έλλη Παππά μιλάει εκτενώς για τη δράση της, για κρίσιμες στιγμές της πορείας της, για πρόσωπα και γεγονότα, αναπτύσσοντας με θάρρος τον προβληματισμό της για τη δημιουργία των κομματικών μηχανισμών, τον σταλινισμό και τις συνέπειές του στην ιστορία της ελληνικής Αριστεράς.
Ο Νίκος Μπελογιάννης, γιος της Έλλης Παππά και του εκτελεσθέντα Νίκου Μπελογιάννη, υπήρξε πιο σαφής, αφού γνώριζε την ύπαρξη των κειμένων και τα είχε φυλλομετρήσει: «Μιλάει ανοιχτά και με στοιχεία για τους πραγματικούς χαφιέδες του κομματικού μηχανισμού, που ήταν συνήθως υψηλόβαθμα στελέχη και άνθρωποι σε θέσεις – κλειδιά», μας είπε. «Υπήρχαν δυο ειδών μυστικοί πράκτορες, οι κρυφοί συνεργάτες της Δεξιάς και τα κομματόσκυλα που εκτελούσαν τις σταλινικές εντολές». Η μητέρα του πλήρωσε την ανυπακοή της στον κομματικό μηχανισμό με σκληρό και απάνθρωπο τρόπο. «Η μεγάλη αντίδρασή της ξεκίνησε από τη στιγμή που ο Ζαχαριάδης άρχισε να ηγείται αυτού του τερατώδους μηχανισμού, πιστού στα πρότυπα της Ανατολικής Γερμανίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Αλβανίας. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή ένιωσε και τη βία του κομματικού μηχανισμού: με εντολές του Ζαχαριάδη την απομόνωσαν και οι σύντροφοί της δεν της έλεγαν ούτε καλημέρα. Βίωσε μια δεύτερη φυλακή μέσα στη φυλακή. Παρ’ όλα αυτά μέχρι και τη δεκαετία του ‘80 διατηρούσε την ψευδαίσθηση ότι η Αριστερά θα μπορούσε να πάρει άλλη κατεύθυνση». Ποιους ενδέχεται να ενοχλήσει η δημοσιοποίηση των μαρτυριών της Έλλης Παππά; Ο Νίκος Μπελογιάννης είναι κάθετος : «Θα αναστατώσει μόνο το «ανεξάρτητο» κρατίδιο του Περισσού. Και θα αξιοποιηθεί σίγουρα από τους ιστορικούς».
Έλλη Παππά: «Στην ιεραρχία του ΚΚΕ «ανέβαιναν» οι τυφλοί και τα πτώματα»
Η επιστολή με την οποία η Έλλη Παππά συνόδευσε τη δεύτερη κατάθεσή της στο Μουσείο Μπενάκη με ημερομηνία 27 Δεκεμβρίου 1995.
«Όποιος ενδιαφερθεί να διαβάσει αυτό το κείμενο δεν πρέπει να πιστεύει πως θα βρει μιαν αυτοβιογραφία. Αναμφισβήτητα όσα γράφω με αφορούν, αφορούν τη ζωή μου και τις εμπειρίες μου, αλλά περιορίζομαι αυστηρά (όσο μπορούσα και όσο μπόρεσα) σε μια κατηγορία εμπειριών: σε όσες αφορούσαν τη θέση μου στο ΚΚΕ και τις περιπέτειες της αμοιβαίας σχέσης μας.
Δεν ήταν εύκολο να είσαι μέλος του ΚΚΕ στα χρόνια του σταλινισμού – εκτός κι αν επιδίωξή σου ήταν «να ανέβεις» στην κομματική ιεραρχία. Προϋποθέσεις αυτής της ανόδου ήταν, πρώτον, να έχεις αυτή τη φιλοδοξία, δεύτερον, να κλείνεις τα μάτια και τα αυτιά σε όσα στραβά ή απαράδεκτα ή και ύποπτα διαπίστωνες. Με άλλα λόγια, να συμπεριφέρεσαι σύμφωνα με το ιησουιτικό δόγμα που θύμισε ο Μαρξ, το perinde ac cadaver, αντιδράς όσο και όπως αντιδρά ένα πτώμα σε όσα έβλεπες αν δεν ήσουν εκ κατασκευής τυφλός. Δεν ήμουν εκ κατασκευής τυφλή, κι αυτό μ’ έκανε από πολύ νωρίς να διαπιστώνω πράξεις, παραλείψεις, καταστάσεις, που δεν συμφωνούσαν με την αντίληψή μου για το κομμουνιστικό κίνημα και για το Κόμμα που αναλάμβανε να αναπτύξει αυτό το κίνημα και να το οδηγήσει στη νίκη. Αυτή ήταν η πρώτη ατυχία μου. Η δεύτερη ήταν ότι κάθε φορά που διαπίστωνα κάτι στραβό κι ανάποδο βρισκόμουν σε σύγκρουση με το γενικότερο πνεύμα του Κόμματος, μ’ αυτό που συνοπτικά άκουγε στο γενικότατο όρο «κομματικότητα». Μεταφερόμενη στο χώρο του συγκεκριμένου, η «κομματικότητα» δεν σήμαινε παρά την υποταγή «στη γραμμή του Κόμματος», δηλαδή στη γραμμή της καθοδήγησης.
Ήταν πολύ δύσκολο να προσπαθείς να συμβιβάσεις με την «κομματικότητα» τις αντιδράσεις σου για πράγματα -και πρόσωπα- με τα οποία δεν συμφωνούσες. Η λύση ήταν να αποδίδεις σε «αδυναμίες προσώπων» τα στραβά και, κατά τα άλλα, να προσπαθείς να τηρείς πιστά τη «γραμμή» – όσο πιο νέος είσαι τόσο και μεγαλύτερη είναι η ταπεινοφροσύνη με την οποία δέχεσαι ότι δεν είναι δυνατόν να βλέπεις εσύ πράγματα που δεν τα βλέπει η καθοδήγηση. Περιμένεις λοιπόν να ενεργήσει δεόντως και εν καιρώ η καθοδήγηση.
Όσο ωριμάζεις, αρχίζεις να πιστεύεις πως η παρέμβασή σου για πράγματα και καταστάσεις που γνωρίζεις καλά -και από πρώτο χέρι- μπορούν να βοηθήσουν το Κόμμα να αποφύγει τις κακές -έως και ολέθριες- συνέπειες που μπορεί να έχει η κακή του πληροφόρηση, πράγμα όχι σπάνιο και μάλιστα σε συνθήκες παρανομίας και διωγμών. Εκεί αρχίζει η σύγκρουση που εσύ, μέσα στην καλή σου πίστη και στο ότι ενέργησες στα πλαίσια του καταστατικού, δεν μπορούσες να προβλέψεις. Από κει και πέρα αντιμετωπίζεις ποινές, αντιπαλότητες, εχθρότητες, ακόμη και εμπάθειες και μίση που διαρκούν χρόνια, δεν σβήνουν ούτε όταν οι προειδοποιήσεις σου δικαιώθηκαν και έχουν αρθεί οι «ποινικές» σου διώξεις, ούτε όταν οι σταλινικές μέθοδες έχουν καταδικαστεί και το Κόμμα δέχτηκε την ανάγκη των «ανανεώσεων» – όπως έγινε στη χρουτσοφική περίοδο και στην περίοδο της επανενοποίησης της Αριστεράς, στο τέλος της δεκαετίας του ‘80.
Σ’ αυτές τις εμπειρίες μου στάθηκα, αυτές προσπάθησα να δώσω στο κείμενό μου, που καταθέτω στο Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη με την ελπίδα πως σε κάτι μπορεί να χρησιμεύσει. (…)».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου