Ο υπερεκτιμημένος Χαρίλαος Φλωράκης και τα εγκληματικά του λάθη

Ο Χαρίλαος Φλωράκης είναι ένα πρόσωπο ευρύτατα γνωστό. Υπήρξε ο ηγέτης του ΚΚΕ για μεγάλο χρονικό διάστημα και αποτέλεσε ένα μεγάλο κεφάλαιο για την ιστορία του συγκεκριμένου κόμματος. Στον Εμφύλιο πόλεμο (1946 – 1949) ήταν διοικητής της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) και έφθασε μέχρι το βαθμό του υποστρατήγου. Αργότερα διετέλεσε γενικός γραμματέας (γ.γ.) του ΚΚΕ (Δεκέμβριος 1972 – Ιούλιος 1989) και Πρόεδρος του Συνασπισμού (Απρίλιος 1989 – Μάρτιος 1991). Πολλοί είναι αυτοί που τον εγκωμιάζουν και αναφέρονται συχνά στα κατορθώματά του. Όμως δεν έχουν αναφερθεί ποτέ στα εγκληματικά του λάθη κατά τη διάρκεια της πορείας του στην κομμουνιστική αριστερά. Καλό θα ήταν λοιπόν να αναφερθούμε και σε αυτά για να σχηματίσει ο κόσμος μια ολοκληρωμένη άποψη για το Φλωράκη.

Ο Φλωράκης από μικρός ασπάστηκε τον κομμουνισμό και το 1930 εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ. Στην περίοδο της κατοχής εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ – ΕΛΑΣ (1943) και έγινε αντάρτης με το ψευδώνυμο «Καπετάν Γιώτης». Στη συνέχεια, πολέμησε στα Δεκεμβριανά και στον Εμφύλιο (1946 – 1949) μέσα από τις τάξεις του ΔΣΕ.

Η Αλέκα Παπαρήγα (όπως και άλλα στελέχη του ΚΚΕ) συχνά εγκωμίαζε τον Χαρίλαο Φλωράκη σε τέτοιο βαθμό που έδινε την εντύπωση ότι πρόκειται για έναν πραγματικό θρύλο, μια ανυπέρβλητη προσωπικότητα, μια προσωπικότητα με τεράστιες ικανότητες και στην πολιτική και στο στρατιωτικό τομέα. Ήταν άραγε ο Φλωράκης στην πραγματικότητα τόσο ικανός πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης ; Ή μήπως ήταν ένα υπερεκτιμημένο πρόσωπο ; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να εξετάσουμε την ιστορική του πορεία.

Στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ήταν αντάρτης του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, πίστευε (όπως και πολλά άλλα στελέχη του ΚΚΕ) ότι ο Κόκκινος Στρατός (της ΕΣΣΔ) θα απελευθέρωνε την κατεχόμενη Ελλάδα. Μάλιστα είχε δηλώσει ότι : «Υπήρχε η δική μας προσδοκία : ο Κόκκινος Στρατός. Αυτόν περιμέναμε να κάνει προς τα κάτω, αλλά μπήκε μονάχα σαράντα έως πενήντα χιλιόμετρα στην περιοχή της Θράκης, ξαναγύρισε στη Βουλγαρία και πήγε προς τη Γιουγκοσλαβία. Περιμέναμε εμείς ο έρημοι να 'ρθει προς τα κάτω. Δεν ήρθε...» (Βήμα 9/12/2001). Η προσδοκία αυτή σύντομα διαψεύστηκε.

Στον Εμφύλιο ο Φλωράκης ήταν διοικητής της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Το περιστατικό που του χάρισε άφθονη δόξα ήταν η κατάληψη του Καρπενησίου (1949). Η επιχείρηση για την κατάληψη του Καρπενησιού ξεκίνησε τη νύχτα 20 προς 21 Ιανουαρίου 1949 και ολοκληρώθηκε με επιτυχία μια μέρα μετά. Στην επιχείρηση πήραν μέρος η 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με διοικητή τον Χ. Φλωράκη (Καπετάν Γιώτη), η 2η Μεραρχία με διοικητή τον Γιάννη Αλεξάνδρου (που είχε το ψευδώνυμο «Διαμαντής»), η Σχολή Αξιωματικών του ΚΓΑΝΕ, ένα ανεξάρτητο τάγμα και μια διλοχία. Ο ΔΣΕ κατάφερε να κρατήσει την πόλη για κάτι παραπάνω από δύο εβδομάδας. Ο κυβερνητικός στρατός την ανακατέλαβε στις 8-2-1949. Η κατάληψη του Καρπενησίου ήταν αναμφίβολα μια πολύ επιτυχημένη επιχείρηση. Όμως οι δάφνες της επιτυχίας ανήκουν όχι μόνο στο Φλωράκη αλλά και στον καπετάν Διαμαντή και στη Σχολή Αξιωματικών του ΚΓΑΝΕ. Όλοι συνέβαλαν στην επίτευξη του στόχου.

Στο σημείο αυτό όμως, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Φλωράκης είχε τεράστιες ευθύνες για τις σφαγές αμάχων πολιτών μετά την κατάληψη του Καρπενησίου. Οι σφαγές άοπλων πολιτών που είχαν αιχμαλωτιστεί από τους αντάρτες του ΔΣΕ ήταν απαράδεκτες και αδικαιολόγητες. Επιπλέον δημιούργησαν αρνητικό αντίκτυπο και πρόσφεραν την κατάλληλη αφορμή που ζητούσε η δεξιά για να κατηγορήσει την αριστερά για βιαιότητες και να κάνει αντικομμουνιστική προπαγάνδα. Κατά τη διάρκεια της δράσης του στον Εμφύλιο, ο Φλωράκης ευθύνεται επίσης και για εκτελέσεις ακόμα και γυναικόπαιδων.

Το 1949 είναι το έτος λήξης του Εμφυλίου με ήττα του ΔΣΕ. Οι αντάρτες του ΔΣΕ αναγκάζονται να περάσουν τα σύνορα για να βρουν καταφύγιο σε γειτονικές χώρες. Ο Φλωράκης είχε τεθεί επικεφαλής μεγάλης δύναμης του ΔΣΕ και είχε διαταχθεί να την οδηγήσει στην Αλβανία. Ο «Καπετάν Γιώτης» λοιπόν ξεκινούσε με τη μεραρχία του μια πορεία από τη Ρούμελη - Θεσσαλία με προορισμό την Αλβανία. Όταν έφθασε στην Αλβανία η μεραρχία του Φλωράκη ήταν κυριολεκτικά αποδεκατισμένη. Οι απώλειές της ήταν τεράστιες. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανταρτών της είχε σκοτωθεί. Στο περιστατικό αυτό είχε αναφερθεί ο Δημήτρης Βλαντάς (1908 – 1985), ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ.Ο Βλαντάς απευθυνόμενος στον ταξίαρχο Αχιλλέα Παπαϊωάννου, διοικητή της 103ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ, είπε σχετικά με τον Φλωράκη : ««Ο στρατηγός μας αυτός [δηλαδή ο Φλωράκης] έφτασε στην Αλβανία χωρίς στρατό... Έφερε μαζί του μόλις 100-150 του Επιτελείου του και της προσωπικής του φρουράς, πέρασε από τον Καλαμά της Ηπείρου, οι υπόλοιποι, Ταξιαρχίες, Τάγματα και Λόχοι δεν έφτασαν ποτέ στην Αλβανία, χάθηκαν ως εμπροσθοφυλακή, οπισθοφύλακες και πλαγιοφύλακες για να φτάσει σώος ο μασκαράς από την Ρούμελη μέχρι την Αλβανία».

Ο Αχιλλέας Παπαϊωάννου, διοικητής της 103ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ, στο βιβλίο του με τίτλο «Ποιος αυτοκτόνησε (δολοφόνησε) το Νίκο Ζαχαριάδη;» αναφέρει τα εξής σχετικά με το Φλωράκη :

« Διαβάσαμε και τα απομνημονεύματα του ’’ιστορικού’’ ηγέτη, Χαρίλαου Φλωράκη -του καπετάν Γιώτη. Τον είπαν και εξακολουθούν να τον λένε μερικοί δημοσιογράφοι «ιστορικό» ηγέτη του ΚΚΕ. Περιμέναμε να γράψει μόνο δυο τρεις σειρές : Τι έγινε η περίφημη Μεραρχία της Ρούμελης του ΔΣΕ της οποίας ήταν διοικητής, για να μην πούμε ολόκληρο το αρχηγείο του ΔΣΕ Νότιας Ελλάδας; Θα διηγηθώ μια άγνωστη ιστορία για να μάθουν, να καταλάβουν οι αναγνώστες πολλά πράγματα απ’ όσα παρέλειψε να αναφέρει στο βιβλίο του.

Την 30η Αυγούστου 1949, εγώ τότε ως ταξίαρχος –διοικητής της 103ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ, όταν υποχώρησα με την ταξιαρχία μου μετά την ήττα του στο Γράμμο σε αλβανικό έδαφος, εκεί στη δημοσιά από Ερσέκα-Κορυτσά, πήρα μια γραπτή διαταγή, από τον τότε «υπουργό» στρατιωτικών Δημήτριο Βλαντά της «προσωρινής Κυβέρνησης Παρτσαλίδη».

‘‘σ. Αχιλλέα, θέλω να συγκροτήσεις ένα επίλεκτο τάγμα της Ταξιαρχίας σου -εθελοντών- και να καταλάβεις τις κορφές 2520, Κιάφα, Μούκα Πέτρα και Γκίντζοβα του Γράμμου. Περιμένουμε τον καπετάν Γιώτη με τη Μεραρχία του, ο οποίος βρίσκεται σε πορεία από τη Ρούμελη-Θεσσαλία και όπου νάνε θα φτάσει, να ανοίξεις δίοδο να περάσει, να τον περιμένεις, να τον υποδεχθείς...’’.

Ζουν αρκετοί από την τότε 103 Ταξιαρχία του ΔΣΕ και θα θυμούνται που τους συγκέντρωσα σ’ ένα αλβανικό χωράφι για να επιλέξω τους εθελοντές του τμήματος αυτού. Ναι, πήγαμε να ανακαταλάβουμε εκείνα τα υψώματα «αυγό», 2520, την Κιάφα, Πέτρα Μούκα και Γκίζντοβα, από την πλευρά της Αλβανίας. Όμως δεν ξέρω πως με φώτισε ο θεός και δεν έκανα την έφοδο. Θυμάμαι είχαμε αναρριχηθεί με τι τμήμα αυτό (Τάγμα) στα 30 μέτρα από τις πιο πάνω κορυφές και με το πρόσταγμα μου έτοιμοι για έφοδο θα εξορμούσαμε.. Κοντά μου είχα τον ταγματάρχη δ/τη του Τάγματος αυτού, Αχιλλέα Παππά, μαζί με τον ΠΕ του Τάγματος Γιαννάδη Θωμά (ο Θωμάς ζει, πρέπει να θυμάται). Ζει και θυμάται ο τότε δ/της λόχου του τμήματος αυτού Βαγγέλης Ευαγγελίδης.

«Πίσω μαρς!», διατάζω τον Παππά. Κι ο φίλος μου ο μακαρίτης ο Παππάς μου είπε μια φράση που δεν μπορώ να την ξεχάσω: «Σύντροφε Ταξίαρχε, είναι μια από τις πιο σοφές διαταγές που έχω πάρει από σένα, γιατί όπως βλέπεις το πανηγύρι έχει τελειώσει...», «Παππά, άφησέ τα αυτά και πάμε πίσω», του απαντώ. (…) γιατί αν η έφοδος γινόταν θα ήταν «αυτοκτονία», μια αλόγιστη θυσία, ένα έγκλημα. Πλησίασε στο αυτί και μου είπε: «Πού θα πας όμως από τον Βλαντά; Το ξέρεις τι σε περιμένει;». Είχα την πικρή πείρα και μιας άλλης τέτοιας διαταγής, κάποιου άλλου διοικητή μου, να ανακαταλάβω τη μυτερή κορφή της «Αμμούδας» κατά την π,απιχειρήσεων «Κορωνίς» -Αύγουστος 1948-. » .

Τα ίδια ακριβώς για το Φλωράκη (Καπετάν Γιώτη) λέει και ο ταγματάρχης του ΔΣΕ Βασίλης Χρ. Καραγιάννης. Ο Καραγιώννης είπε ότι : « [του Φλωράκη] του εμπιστεύτηκε μια μεραρχία ο ΔΣΕ και τη διέλυσε μέσα σε δυο, σχεδόν, μήνες και ήρθε στα Πεύκα της Σαμαρίνας με μια Διμοιρία. (…) Ήρθε, λοιπόν, ο καπετάν-Γιώτης, ο «μεγάλος» στρατηγός της Θεσσαλίας, με μια, μόνο, διμοιρία. Όταν γύρισα στο σταθμό, με σύστησε ο Παλαιολόγος, πρώτα με το Φλωράκη, μετά με τον Επίτροπο. Ρωτάω, που είναι τα τμήματά σας ; Απάντηση, όμως, δεν πήρα. Με πήρε, βέβαια, ο Παλαιολόγος πιο πέρα για να εξηγήσει. Και μου εξήγησε ! Μετά το Καρπενήσι, ξεκίνησε (ο Φλωράκης) για το Γράμμο και διαλύθηκε στο δρόμο. Αυτή ήταν η τραγωδία του σημερινού γενικού γραμματέα του Κόμματος, αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες. Από το Καρπενήσι μέχρι τη Σαμαρίνα… ».

Δηλαδή με λίγα λόγια, ακόμα και υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του ΔΣΕ συμπεραίνουν ότι ο Χαρίλαος Φλωράκης (Καπετάν Γιώτης) δεν υπήρξε σπουδαίος στρατιωτικός ηγέτης ούτε τρομερό στρατηγικό μυαλό. Παρ’ ότι όμως δεν ήταν μεγάλο στρατηγικό μυαλό ο Φλωράκης, τους στρατιωτικούς βαθμούς τους έπαιρνε υπερβολικά γρήγορα. Η ηγεσία του ΚΚΕ έδωσε στον Καπετάν Γιώτη πληθώρα προαγωγών μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, σαν να επρόκειτο για στρατηγική ιδιοφυία. Οι αλματώδεις στρατιωτικές προαγωγές του Φλωράκη προκαλούν εύλογα ερωτήματα. Την περίοδο 1943 – 1945 γίνεται λοχαγός και ταγματάρχης. Λίγο αργότερα, στον Εμφύλιο παίρνει και πάλι πολλές προαγωγές μέσα σε υπερβολικά ελάχιστο χρόνο. Το Δεκέμβριο του 1947 προάγεται σε αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ και τον Απρίλιο του 1948 σε συνταγματάρχη. Δηλαδή από το 1943 μέχρι το1948 (διάστημα 5 ετών) έγινε λοχαγός, ταγματάρχης, αντισυνταγματάρχης και συνταγματάρχης ! Λίγο αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1949 προήχθη και σε υποστράτηγο ! Παρ’ ότι ήταν στρατιωτικός μετρίων δυνατοτήτων, η ηγεσία του ΚΚΕ δεν δίστασε να του χαρίσει απλόχερα ένα τσουβάλι βαθμούς μέσα σε χρόνο ρεκόρ.

Σχετικά με τα πολυάριθμα λάθη που έκανε όταν ήταν αξιωματικός του ΔΣΕ, ο Φλωράκης έγραψε σε μια έκθεσή του (που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία της 29ης/5/2005) τα εξής : « Εξετάζοντας σήμερα τη δουλειά μου και τον εαυτό μου στο ΔΣΕ βρίσκω μια σειρά λάθη και αδυναμίες, σχεδόν σε όλες τις επιχειρήσεις. Σήμερα βλέπω καθαρά τις αδυναμίες μου, ιδιαίτερα στον τομέα της οργάνωσης, ελέγχου και διεξαγωγής μιας επιχείρησης. Ευθύνομαι ιδιαίτερα για τη λειψή οργάνωση επιχείρησης των Σοφάδων, για την επιχείρηση στο Δερβένι, έχω ευθύνη γιατί δεν ξεκαθάρισα όσο έπρεπε την κατάσταση της Θεσσαλίας, εκεί κάτω από την επίδραση της παλιάς κατάστασης του πνεύματος που υπήρχε και από έλλειψη βοήθειας από το σ. επίτροπο Ζωγράφο και Κλιμάκιο Καραγιώργη εγώ έκανα ορισμένες υποχωρήσεις ιδιαίτερα στην κατάσταση Αν. Θεσσαλίας. Το σοβαρότερο απ' όλα βλέπω την ευθύνη μου στο ζήτημα του οργανωτικού της Νότιας Ελλάδας, εφεδρειών και προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από προσπάθειές μου το όλο ζήτημα το είδα μυωπικά και φέρνω ευθύνη. (…) » .

Το 1972 έγινε ο ηγέτης του ΚΚΕ. Το 1974 έπεσε η χούντα και το κόμμα νομιμοποιήθηκε. Εκείνη τη χρονιά, ο Φλωράκης απέστειλε στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου μια ντροπιαστική γραπτή δήλωση. Το ΚΚΕ με τη δήλωση αυτή απέρριπτε δημόσια τον ένοπλο αγώνα για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Συμβιβαζόταν πλήρως με το αστικοδημοκρατικό καπιταλιστικό σύστημα και δήλωνε ότι δεν θα ακολουθήσει το δρόμο της ένοπλης πάλης για την ανατροπή του καπιταλισμού. Ξεκαθαρίζει με σαφή τρόπο ότι θα πορευτεί μόνο μέσω της κοινοβουλευτικής οδού για να πετύχει τους στόχους του. Η δήλωση που απέστειλε ο Φλωράκης στον Άρειο Πάγο το 1974 είναι ντροπιαστική όχι μόνο για το ΚΚΕ αλλά και για τον ίδιο το Φλωράκη προσωπικά. Ο άνθρωπος αυτός που στο παρελθόν υπήρξε αντάρτης (με το ψευδώνυμο Καπετάν Γιώτης) υπέστειλε οριστικά τη σημαία της επανάστασης και του ένοπλου αγώνα για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος, δείχνοντας έτσι ότι θεωρεί άσκοπο και ανούσιο τον πολυετή αιματηρό αγώνα που διεξήγαγαν στο παρελθόν οι αριστεροί αντάρτες. Αντί να συνεχίσει να επιδιώκει την ένοπλη ανατροπή του συστήματος, προτίμησε τον αδιέξοδο δρόμο του κοινοβουλευτισμού, ο οποίος εξυπηρετεί τα σχέδια του πολιτικού κατεστημένου. Προτίμησε τα βουλευτικά έδρανα και τον ιδιαίτερα υψηλό μισθό του βουλευτή.

Το 1981 ανέβηκε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ. Στα πρώτα χρόνια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και συγκεκριμένα την περίοδο 1981 – 1983, το ΚΚΕ με ηγέτη τον Φλωράκη ξέχασε να επιτελέσει το ρόλο που του ανέθεσε ο λαός ως αντιπολίτευση και κράτησε μια αρκετά φιλική στάση απέναντι στο ΠΑΣΟΚ. Μια στάση συμπάθειας απέναντι στο κυβερνών κόμμα. Απέφυγε συνειδητά να ασκήσει έντονη κριτική στο ΠΑΣΟΚ, πιστεύοντας ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε πραγματικά να εγκαθιδρύσει το σοσιαλισμό.

Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στο ΠΑΣΟΚ άλλαξε σημαντικά από το 1984 και μετά. Τον Ιανουάριο του 1984, σε μια ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, ο Φλωράκης πρότεινε στο ΠΑΣΟΚ να σχηματίσει μια «κυβέρνηση που να στηρίζεται σ’ όλες τις προοδευτικές δυνάμεις». Δήλωση που φανερώνει την ψευδαίσθηση του Φλωράκη (και της υπόλοιπης ηγεσίας του ΚΚΕ) ότι το ΠΑΣΟΚ είναι ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα που ανήκει και αυτό στις προοδευτικές δυνάμεις. Επίσης, φαίνεται ξεκάθαρα η επιθυμία του ηγέτη του ΚΚΕ να συγκυβερνήσει μαζί με το ΠΑΣΟΚ τη χώρα. Ο Α. Παπανδρέου δεν αποδέχθηκε την πρόταση του Φλωράκη και το ΚΚΕ υιοθέτησε πιο επιθετική στάση απέναντι στην κυβέρνηση. Άρχισε να ασκεί πραγματική αντιπολίτευση και να ασκεί κριτική στο ΠΑΣΟΚ.

Την περίοδο 1989 – 1991 ο Φλωράκης διετέλεσε Πρόεδρος του Συνασπισμού. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 1989 ο Φλωράκης υπέπεσε σε ένα μεγάλο λάθος που είχε τραγικές συνέπειες για την αριστερά. Συμμετείχε σε κυβέρνηση συνεργασίας μαζί με τη Νέα Δημοκρατία και πρωθυπουργό το Τζανετάκη. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1989 συμμετείχε στην κυβέρνηση του Ζολώτα μαζί με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Μεγάλος αριθμός αριστερών αντέδρασε σε αυτές τις ενέργειες του ηγέτη της αριστεράς και απομακρύνθηκε από το Συνασπισμό. Στις εκλογές του 1990 το ποσοστό ψήφων του Συνασπισμού παρουσίασε πτώση. Ένα χρόνο αργότερα επήλθε η διάσπαση του ΚΚΕ που οδήγησε το κόμμα σε πτωτική πορεία.