Τέσλα. Ο μεγάλος φυσικός και η κλοπή του αρχείου του από το FBI

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια αναφορά στη ζωή και το έργο του μεγαλοφυή Νίκολα Τέσλα, ενός επιστήμονα που οι εφευρέσεις που έκανε άλλαξαν προς το καλύτερο την καθημερινή ζωή όλων μας. Είναι αναμφίβολα ο άνθρωπος που με διάφορους τρόπους έκανε τη ζωή της ανθρωπότητας πιο εύκολη, αλλά που το τεράστιο έργο του δεν έτυχε να κερδίσει την αναγνώριση που του άξιζε.

Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη Φυσική που τόσο αγάπησε και την υπηρέτησε με πάθος. Εργάστηκε ακατάπαυστα ως το τέλος, έκανε πολυάριθμες σημαντικές εφευρέσεις και διακρίθηκε ιδιαίτερα στον τομέα του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως οραματιστή κι ανθρωπιστή επιστήμονα, που εξερεύνησε νέα και άγνωστα πεδία γνώσης, ήρθε σε ρήξη με το κατεστημένο της εποχής του και τόλμησε να κάνει πράξη όσα οι άλλοι θεωρούσαν ακατόρθωτα. Το γεγονός ότι άλλαξε το πρόσωπο του πλανήτη μας και βελτίωσε τις συνθήκες ζωής μας, μας κάνει να πιστεύουμε ότι του οφείλουμε τουλάχιστον ένα μεγάλο «Ευχαριστώ» και μια θέση στη μνήμη μας.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του

Ο Νίκολα Τέσλα (Nikola Tesla) ήταν κορυφαίος εφευρέτης, μηχανολόγος, ηλεκτρολόγος μηχανικός και ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς όλων των εποχών. Γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου 1856 στο χωριό Smiljan της Γιουγκοσλαβίας, το οποίο σήμερα ανήκει στην Κροατία. Τότε ήταν τμήμα της Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του λεγόταν Milutin Tesla και ήταν ιερέας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Η μητέρα του λεγόταν Đuka Tesla, ήταν αγρότισσα και παρόλο που δεν ήξερε ανάγνωση, κατάφερνε να απομνημονεύει ποιήματα διαφόρων Σέρβων ποιητών. Το ζευγάρι απέκτησε 5 παιδιά, από τα οποία το τέταρτο ήταν ο Νίκολα.

Ο μικρός Νίκολα Τέσλα ήταν ένα λεπτό και φιλάσθενο αγόρι, πράγμα που ανησύχησε πολύ τους γονείς του. Η μεγαλύτερη αγάπη του ήταν η Φύση. Συνήθιζε να περπατάει με τις ώρες στην ύπαιθρο και να φαντάζεται τρόπους άντλησης ενέργειας από τον άνεμο ή από την ακατάπαυστη κίνηση των ποταμών. Από παιδί ο Τέσλα έβλεπε εφιάλτες –ειδικά μετά το θάνατο του αδελφού του, Ντάνε– και οράματα.

Από την πρώιμη παιδική του ηλικία ο Νίκολα επέδειξε μια ιδιοφυΐα και μια εφευρετικότητα, που τον έκανε να ξεχωρίζει από τους άλλους. Σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών οραματίστηκε τρόπους άντλησης ενέργειας από έναν μικρό καταρράκτη, που βρίσκονταν κοντά στο σπίτι του. Σχεδίασε έναν τροχό που γύριζε γύρω από έναν άξονα, που ήταν δεμένος σε μια διχαλωτή βέργα. Με μεγάλη ικανοποίηση ο μικρός Νίκολα έβλεπε τον τροχό να γυρίζει ασταμάτητα από τη δύναμη του νερού. Μπορούσε να τον παρατηρεί για ώρες, κάνοντας σχέδια για τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου τροχού. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν είδε για πρώτη φορά μια φωτογραφία από τους καταρράκτες του Νιαγάρα, είπε στον πατέρα του: «Μια μέρα θα ήθελα να τους τιθασεύσω». Και κάποια μέρα, αρκετά χρόνια αργότερα, η επιθυμία του έγινε όντως πραγματικότητα… Το 1862 η οικογένεια Τέσλα μετακόμισε στο Gospić της Κροατίας.

Από μικρός, ο Τέσλα ήταν αχόρταγος αναγνώστης και  καταβρόχθιζε κάθε βιβλίο που έπεφτε στα χέρια του. Τα ενδιαφέροντα του δεν περιορίζονταν μόνο στην επιστήμη. Διάβαζε ιστορία, φιλοσοφία, λογοτεχνία και μέχρι να τελειώσει τη μέση εκπαίδευση του, το 1873, ήξερε να διαβάζει, εκτός από τη μητρική του γλώσσα, στα γερμανικά, στα γαλλικά και στα αγγλικά. Κάτω από την επίδραση του πατέρα του ο Τέσλα έγραφε ποίηση, αλλά ουδέποτε τα ποιήματα του δημοσιεύτηκαν. Λάτρευε το συγγραφέα Ιούλιο Βερν και τον Εμίλ Ζολά.

Στη διάρκεια της εφηβικής του ηλικίας ο Τέσλα άρχισε να σφυρηλατεί έναν δυνατό χαρακτήρα, να ελέγχει τα συναισθήματα και τα πάθη του και να έχει αυτοπειθαρχία.  Σταδιακά άρχισε να οικοδομεί ένα ελεύθερο πνεύμα, με διανοητική διαύγεια, με πλούτο γνώσεων, με ηθικές αρχές, καθώς και με αυξημένες ικανότητες διαίσθησης.

Πήγαινε στο λύκειο του Κάρλοβατς (τότε ονομάζονταν στα γερμανικά Carlstadt) όταν αντίκρισε για πρώτη φορά μια επίδειξη ηλεκτρισμού. Ο Τέσλα έμεινε έκθαμβος μπροστά σ’ αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο. Εκείνη τη στιγμή αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της φυσικής του ηλεκτρισμού και να ανακαλύψει όλα τα μυστικά του. Και κράτησε την υπόσχεση του. Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τη νέα επιστήμη του ηλεκτρισμού, ώστε αποφάσισε να μάθει αγγλικά για να μπορεί να διαβάζει τα γραπτά του Αμερικανού εφευρέτη Τόμας Άλβα Έντισον!

Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του πατέρα του, που τον ήθελε να γίνει ιερέας, ο Νίκολα Τέσλα γράφτηκε στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο του Γκρατς της Αυστρίας κι έγινε αμέσως ένας επιμελής σπουδαστής. Σύντομα όμως η χαρτοπαιξία έγινε το αγαπημένο του παιχνίδι και πάθος. Άρχισε να μεταμορφώνεται σε μανιακό χαρτοπαίκτη. Υπήρχαν περιπτώσεις που έπαιζε συνεχώς από την Παρασκευή το βράδυ μέχρι τη Δευτέρα το πρωί! Ο Τέσλα έπαιζε μόνο και μόνο για διασκέδαση και δεν τον ένοιαζε αν κέρδιζε ή έχανε. Η φωτογραφική του μνήμη ήταν αρκετή για να του υπενθυμίζει πόσα ακριβώς έχανε, ώστε να σταματά. Μια φορά όμως, που η μνήμη του τον πρόδωσε, έχασε όλα του τα χρήματα, μαζί μ’ εκείνα της υποτροφίας του. Αλλά αυτό απέβη σε καλό. Ο Τέσλα συνειδητοποίησε το λάθος του, σταμάτησε τη χαρτοπαιξία και επέστρεψε σε μια ζωή απόλυτης αυτοπειθαρχίας.

Αφοσιώθηκε λοιπόν στη μελέτη και στον ελεύθερο χρόνο του διάβαζε Καρτέσιο, Βολτέρο, Γκαίτε, Χέρμπερτ Σπένσερ και Σαίξπηρ, πολλά έργα του οποίου γνώριζε απ’ έξω. Αν ξεκινούσε κάτι να διαβάζει, δεν υπήρχε περίπτωση να το αφήσει στη μέση: «Διακατέχομαι από μια γνήσια μανία να τελειώνω οτιδήποτε αρχίζω», έλεγε τότε ο Τέσλα, προμηνύοντας τις μεγάλες και δύσκολες αποστολές που θα ανέθετε μελλοντικά στον εαυτό του. Οι εκπληκτικές επιδόσεις του δεν άργησαν να γίνουν αντικείμενο επαίνου από τους καθηγητές του, προκαλώντας παράλληλα τη ζήλια των συμμαθητών του. Ο Τέσλα διάβαζε ατέλειωτες ώρες, πίνοντας πολλά φλιτζάνια μαύρο σέρβικο καφέ για να μπορεί να παραμείνει άυπνος. Μάλιστα οι καθηγητές του αναγκάστηκαν να γράψουν στον πατέρα του, Μιλούτιν, προειδοποιώντας τον ότι η υγεία του γιου του κινδύνευε να καταρρεύσει από την υπερβολική μελέτη!

Ηλεκτρικά προβλήματα και η εφεύρεση που νίκησε το σκοτάδι

Ένα βροχερό απόγευμα στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο του Γκρατς ο Τέσλα ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με ένα πρόβλημα, που θα τον βασάνιζε για 6 ολόκληρα χρόνια. Ένας ολοκαίνουργιος τύπος γεννήτριας συνεχούς ρεύματος είχε μόλις φθάσει από το Παρίσι στα εργαστήρια της σχολής και ο καθηγητής Poechl το επιδείκνυε στους σπουδαστές γεμάτος υπερηφάνεια. Ήταν μια εφεύρεση του Z. Th. Gramme, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1871. Ο καθηγητής Poechl παρουσίασε τη γεννήτρια ως το απόλυτο επίτευγμα στον τομέα της ηλεκτροτεχνικής. Όταν ο καθηγητής έθεσε σε λειτουργία τη συσκευή, εκείνη άρχισε να κάνει έντονο θόρυβο και να στέλνει γύρω της μια βροχή από μπλε σπίθες, αστράφτοντας και τρίζοντας, μέσα σ’ ένα βουητό που γινόταν όλο και πιο ανυπόφορο.

Τότε ο σπουδαστής Τέσλα, απευθυνόμενος στον καθηγητή του, είπε το εξής : «Θα μπορούσαμε να εφεύρουμε μια καλύτερη γεννήτρια». Ο καθηγητής άρπαξε τότε την ευκαιρία να χλευάσει το νεαρό Τέσλα για την τολμηρή του ιδέα, διασκεδάζοντας ταυτόχρονα την τάξη του: «Πως θα μπορούσες να κατασκευάσεις μια γεννήτρια χωρίς τα απαραίτητα ζεύγη και χωρίς απώλειες ενέργειας;»

«Αυτό δεν το γνωρίζω», του απάντησε ο Τέσλα, «ίσως όμως με τη χρήση εναλλασσόμενου ρεύματος»

«Ανοησίες!», τον έκοψε απότομα ο καθηγητής του, «Το εναλλασσόμενο ρεύμα είναι άχρηστο, παντελώς άχρηστο. Είναι σαν να προσπαθείς να εφεύρεις μια αεικίνητη μηχανή!»

Μετά από εκείνη τη στιγμή της γελοιοποίησης, ο Τέσλα αποφάσισε να βρει ένα τρόπο ώστε να κάνει τις μηχανές να λειτουργούν με εναλλασσόμενο ρεύμα. Αυτή η ιδέα του έγινε εμμονή. Έτσι σχεδίαζε και ξανασχεδίαζε ηλεκτροκινητήρες στο μυαλό του. Κάθε τεχνικό σφάλμα που έκανε τον έφερνε όλο και πιο κοντά στη λύση του προβλήματος. Συνέχισε αναζητώντας την απάντηση στο πρόβλημα, ακόμη και μετά το τέλος των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο της Πράγας (1879-1880), όταν έπιασε δουλειά ως ηλεκτρονικός σε μια καινούργια τηλεφωνική εταιρεία στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του σ’ αυτή την εταιρεία, ο Τέσλα εφηύρε έναν τηλεφωνικό ενισχυτή, που έγινε ο πρόγονος του σημερινού ηχείου. Δεν ξέχασε όμως στιγμή το πρόβλημα της εφεύρεσης μιας συσκευής εναλλασσόμενου ρεύματος. Κάθε βράδυ στριφογύριζε στο δωμάτιο του και δεν μπορούσε να κοιμηθεί από τις έντονες σκέψεις. Η οθόνη του μυαλού του πυρακτώνονταν από συνεχείς σκέψεις και από τα εικονικά πειράματα, τα οποία έκανε και ξαναέκανε μέχρι να ανακαλύψει την ιδέα που θα έλυνε το πρόβλημα.

Στις αρχές του 1882 μια μικρή ασθένεια τον ανάγκασε να μείνει για μερικές μέρες εκτός εργασίας. Περπατώντας το ηλιοβασίλεμα με το φίλο και βοηθό του Anital Szigety σε ένα πάρκο της Βουδαπέστης κι απαγγέλλοντας στα γερμανικά στίχους από το «Φάουστ» του Γκαίτε, του ήρθε ως λάμψη μια μεγαλοφυής ιδέα, που έμελλε να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε πλήρη εξηλεκτρισμό. «Τότε, σε μια στιγμή έμπνευσης, προφέροντας αυτές τις λέξεις, η ιδέα με κτύπησε σαν λάμψη αστραπής, και μέσα σε μια στιγμή μου αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Με το μπαστούνι άρχισα τότε να χαράζω στην άμμο τα διαγράμματα…», έγραψε αργότερα ο Τέσλα στην αυτοβιογραφία του My Inventions. Με το μπαστούνι του ο άνθρωπος που θα «ανακάλυπτε» τον 20^ο αιώνα άρχισε να σχεδιάζει πρόχειρα στο χώμα έναν κινητήρα. «Τον βλέπεις;», ρώτησε στον φίλο του, που παρακολουθούσε άφωνος, «κοίταξε με τώρα που θα τον αντιστρέψω!». Όταν τέλειωσε τα πρόχειρα σχέδια του αναφώνησε γεμάτος ικανοποίηση: «Αυτό είναι! Ένα περιστρεφόμενο μαγνητικό πεδίο! Δες πόσο ήσυχα λειτουργεί. Χωρίς σπίθες. Χωρίς θόρυβο. Λειτουργεί τέλεια!» Μ’ αυτόν τον ασυνήθιστο τρόπο ο Τέσλα συνέλαβε για πρώτη φορά την ιδέα του περιστρεφόμενου μαγνητικού πεδίου και του επαγωγικού κινητήρα, ο οποίος χρησιμοποιείται σήμερα σε κάθε ηλεκτρική συσκευή. Αρπάζοντας ένα μεγάλο μυστικό της Φύσης και χαρίζοντας το απλόχερα στους ανθρώπους, ο Τέσλα έγινε ένας σύγχρονος Προμηθέας που οδήγησε την ανθρωπότητα στην εποχή του ηλεκτρισμού.

Ήταν καλοκαίρι του 1883 όταν ο Τέσλα κατασκεύασε τον πρώτο επαγωγικό κινητήρα, ο οποίος λειτουργούσε ακριβώς όπως τον είχε φανταστεί λίγα χρόνια πιο πριν ! Οι φίλοι του τον ενθάρρυναν να πάει στις ΗΠΑ, ώστε να παρουσιάσει αυτή την ιδέα στον Τόμας Έντισον  (Thomas Edison), που βρισκόταν τότε στην πρωτοπορία στο χώρο της ηλεκτροτεχνικής. Έτσι, μετά από κάποιο διάστημα σκληρής εργασίας στο υποκατάστημα της Εταιρείας του Έντισον στο Παρίσι, ο Τέσλα, εφοδιασμένος με μια καλή συστατική επιστολή από τον διευθυντή της Τσαρλς Μπάτσελορ, αποφάσισε να διασχίσει τον Ατλαντικό ωκεανό και να πάει στη χώρα, όπου έλπιζε να υλοποιήσει τα ηλεκτρικά του όνειρα.

 Ο Τέσλα και ο Αμερικανός Τόμας Έντισον

Τον Ιούνιο του 1884 ο 28χρονος Νίκολα Τέσλα έφθασε με το πλοίο Saturnia στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, έχοντας μονάχα λίγα κέρματα στην τσέπη του (4 σεντς) και στις λιτές αποσκευές του βιβλία ποίησης, ένα σημειωματάριο γεμάτο τεχνικά σχέδια, καθώς και μια συστατική επιστολή προορισμένη για τον Τόμας Έντισον που τελείωνε με τη φράση : «Γνωρίζω δύο μεγάλους ανθρώπους. Ο ένας είστε εσείς και ο άλλος είναι ο νέος άνδρας που στέκεται μπροστά σας». Αυτός ο ψηλόλιγνος μελαχρινός Σέρβος με τα ανοικτά μπλε μάτια σκόπευε, μαζί με την συστατική επιστολή, να παρουσιάσει τα τεχνικά του σχέδια για τους επαγωγικούς κινητήρες και τις μεγαλοφυείς ιδέες που τα συνόδευαν, στον διάσημο Αμερικανό εφευρέτη, που θεωρούνταν εκείνη την εποχή ο αδιαμφισβήτητος «βασιλιάς του ηλεκτρισμού». Ο Έντισον ήταν τότε  το πρότυπο του εφευρέτη, ο «Ναπολέων των εφευρέσεων».

Ο Έντισον είχε ανακαλύψει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα πυρακτώσεως καθώς και διάφορες μηχανές που λειτουργούσαν με συνεχές ρεύμα (Direct Current ή DC). Όμως το σύστημα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος του Έντισον δεν ήταν σταθερό κι έτσι οι λάμπες του εξέπεμπαν πάντα έναν αχνό, αρρωστιάρικο φωτισμό, τρεμόπαιζαν και συχνά έσβηναν. Το συνεχές ρεύμα που χρησιμοποιούσε ήταν ανεπαρκές τόσο για τον ηλεκτροφωτισμό, όσο και για την λειτουργία των κινητήρων. Υπήρχε ωστόσο και το εναλλασσόμενο ρεύμα (Alternative Current ή AC), που κινούνταν πρώτα προς τη μία και μετά προς την άλλη κατεύθυνση. Το ρεύμα αυτό όμως θεωρούνταν επικίνδυνο και άχρηστο, καθώς δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου.  Ο Τέσλα είχε βεβαίως τελείως διαφορετική γνώμη, καθώς είχε καταφέρει μέσα από πειράματα να αξιοποιήσει το εναλλασσόμενο ρεύμα.

Γεμάτος αγωνία και προσδοκίες, ο νεαρός επιστήμονας Νίκολα Τέσλα πήγε να συναντήσει τον Αμερικανό Έντισον, τον περίφημο «μάγο του Μένλο Παρκ» (Wizard of Menlo Park) για να του παρουσιάσει την επαναστατική του ανακάλυψή. Συναντήθηκαν στο εργαστήρι του Έντισον και ο Τέσλα περιέγραψε με προσεκτικά αγγλικά –ανακατεμένα λόγω της αγωνίας του με γαλλικές, γερμανικές και σέρβικες λέξεις– την εφεύρεση του, δείχνοντας του ταυτόχρονα και τα σχετικά σχέδια. «Αυτό είναι το κύμα του μέλλοντος! Όποιος θα το τελειοποιήσει θα κερδίσει πολλά...», είπε τελειώνοντας ο ονειροπόλος νεαρός Σέρβος μετανάστης. Ο Έντισον στήριξε την πλάτη στην πολυθρόνα κι έμεινε για λίγο σιωπηλός, χωρίς να πει τίποτε. Τελικά τίναξε το κεφάλι του και είπε σιγανά: «Ενδιαφέρον...». Μετά από λίγο όμως, αφού έκανε στο μυαλό του κάποιους συμφεροντολογικούς υπολογισμούς, φάνηκε να αλλάζει γνώμη: «Ανοησίες! Αυτό που λέτε είναι επικίνδυνο. Εμείς εδώ στην Αμερική χρησιμοποιούμε το μονοφασικό ρεύμα. Αυτό αρέσει στον κόσμο και μ’ αυτό θέλω να ασχολούμαι...». Απογοητευμένος ο Τέσλα άρχισε να μαζεύει άφωνος τα πρωτοποριακά σχέδια του για να φύγει. Ο Έντισον όμως, έχοντας αντιληφθεί τις σπάνιες ικανότητες και τη μεγαλοφυΐα του νεαρού Σέρβου με τα μπλε μάτια, τον σταμάτησε και του πρόσφερε εργασία (έναντι πολύ μικρής αμοιβής) στο εργαστήριο του. Ήταν ο γνωστός, αμερικάνικος εκβιασμός του στυλ:  «My way or highway» ! Ο Τέσλα, αν και γνώριζε βαθιά μέσα του πως το εναλλασσόμενο ρεύμα ήταν κατά πολύ ανώτερο των συστημάτων του Έντισον, δεν αρνήθηκε να εργαστεί για λογαριασμό του, εφόσον ήταν νεοφερμένος σε μια άγνωστη χώρα, φτωχός κι από κάπου έπρεπε να ξεκινήσει.

Όταν ο Τέσλα έφθασε στην Αμερική, σ’ αυτή την υποτιθέμενη «Γη της Επαγγελίας», ήταν γεμάτος ενθουσιασμό, όνειρα, ελπίδες και θέληση να προσφέρει τα πάντα για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Δεν βρήκε όμως αυτό που περίμενε να δει. Η πρώτη του εντύπωση από το Νέο Κόσμο ήταν ότι επρόκειτο για ένα μέρος απολίτιστο, που βρισκόταν εκατοντάδες χρόνια πίσω από τον τρόπο ζωής των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Ο Τέσλα σοκαρίστηκε από τον σκληρό χαρακτήρα του Νέου Κόσμου. Ο ίδιος ήταν ένα «παιδί των Βαλκανίων», με ισχυρά πνευματικά  θεμέλια, που αγνοούσε όμως τα πάντα σχετικά με «μπίζνες», μετοχές και εταιρείες. Απλά ήξερε ότι όλα αυτά ήταν ο «αμερικανικός τρόπος» για να γίνουν τα πράγματα.  Γρήγορα όμως κατάλαβε, ύστερα βέβαια από πικρές απογοητεύσεις, ότι για τους στυγνούς Αμερικανούς επιχειρηματίες ο «λόγος» δεν είχε καμιά απολύτως αξία, εκτός βέβαια αν συνοδευόταν από τα απαραίτητα συμβόλαια…

Ο πόλεμος των ρευμάτων

Ο Τέσλα άρχισε λοιπόν να εργάζεται για τον Έντισον και σύντομα έγινε βασικός βοηθός του, έχοντας κυριολεκτικά «κατασκηνώσει» στο εργαστήριο του. «Είχα πολλούς βοηθούς, που εργάζονταν πάρα πολύ, αλλά ο Τέσλα είχε σπάσει όλα τα ρεκόρ!», παραδέχτηκε αργότερα ο Έντισον.

Εξαρχής ο Τέσλα είχε αντιληφθεί τα μειονεκτήματα των γεννητριών και των κινητήρων του Έντισον και του πρότεινε διάφορους τρόπους να τις κάνει πολύ πιο αποτελεσματικές. «Θαυμάσια», είπε ο Έντισον «και θα υπάρξουν και 50.000 δολάρια επιπλέον αμοιβή, αν τα καταφέρεις». Ο Τέσλα στρώθηκε αμέσως στη δουλειά, εργαζόμενος 19 ώρες το 24ωρο. Λίγες βδομάδες αργότερα όλες οι συσκευές είχαν βελτιωθεί και ο Τέσλα ζήτησε την αμοιβή που του υποσχέθηκαν. «Νεαρέ μου», του απάντησε τότε ο κυνικός Τόμας Έντισον, «πολύ φοβάμαι πως δεν καταλαβαίνεις την αμερικανική αίσθηση του χιούμορ». Έτσι ο Έντισον δεν δέχτηκε να πληρώσει τον Τέσλα για όλη την προσπάθεια που έκανε. Φανερά εκνευρισμένος και απογοητευμένος ο Τέσλα παραιτήθηκε από τη δουλειά και αποφάσισε να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο.

Το 1885 ο Τέσλα κατάφερε, με τη βοήθεια κάποιων μικροεπενδυτών, να δημιουργήσει την εταιρεία Tesla Arc Light Company. Κατάφερε να σχεδιάσει και να κατοχυρώσει 7 ευρεσιτεχνίες, χάρη στις οποίες μπόρεσε να κατασκευάσει ένα δικό του σύστημα για τον ηλεκτροφωτισμό των δρόμων. Όμως οι δουλειές δεν πήγαιναν καλά και η οικονομική κρίση του 1886 έδωσε τη χαριστική βολή σ’ αυτή τη μικρή και φιλόδοξη επιχείρηση. Έτσι ο Τέσλα βρέθηκε για ένα χρόνο να επιβιώνει σκάβοντας χαντάκια στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Δεν το έβαλε όμως κάτω και δεν σκέφτηκε στιγμή να παραιτηθεί από τα μεγαλόπνοα σχέδια του. Συνέχισε την προσπάθεια με μεγαλύτερη επιμονή. Το 1887 ήρθε σε επαφή με τον Α. Κ. Μπράουν, διευθυντή της τηλεγραφικής εταιρείας Western Union, ο οποίος αμέσως αντιλήφθηκε ότι τα σχέδια του Τέσλα ήταν το μέλλον, η επανάσταση στο χώρο της ηλεκτροτεχνικής, και υποσχέθηκε να τον βοηθήσει βρίσκοντας του μερικούς επενδυτές.

Το 1888, ο Τέσλα, έχοντας ήδη κατοχυρώσει 13 ευρεσιτεχνίες του που αφορούσαν γεννήτριες, κινητήρες, μετασχηματιστές κ.α., έδωσε μια εντυπωσιακή διάλεξη με τίτλο «Το Νέο Σύστημα Κινητήρων και Μετασχηματιστών Εναλλασσόμενου Ρεύματος» στο Αμερικανικό Ινστιτούτο των Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων. Σ’ αυτήν περιέγραψε με λεπτομέρειες το σύστημά του, ελπίζοντας πως κάποιος πλούσιος και οραματιστής άνθρωπος θα τον βοηθούσε να το κάνει πραγματικότητα. Για καλή του τύχη ο άνθρωπος αυτός βρισκόταν ανάμεσα στο ακροατήριο του. Ήταν ο 42χρονος επιχειρηματίας George Westinghouse (1846-1914), ο οποίος είχε κάνει μια περιουσία με τους σιδηροδρόμους και σχεδίαζε να επενδύσει και στον πολλά υποσχόμενο τομέα του ηλεκτρισμού.

Ο Westinghouse, πείστηκε από τις δυνατότητες του εναλλασσόμενου ρεύματος και πρότεινε στον Τέσλα 1.000.000 δολάρια ως αμοιβή για τα δικαιώματα χρήσης των ευρεσιτεχνιών του. Μάλιστα του πρότεινε και συμβόλαιο που προέβλεπε αμοιβή ενός δολαρίου ανά ιπποδύναμη για κάθε κινητήρα εναλλασσόμενου ρεύματος που θα πουλούσε. Ο Τέσλα συμφώνησε κι έτσι η μεγαλύτερη ανακάλυψη στο χώρο του ηλεκτρισμού άρχισε να αναπτύσσεται με σκοπό να βγει στο εμπόριο.

Ο Τέσλα στρώθηκε και πάλι στη σκληρή δουλειά. Εργαζόταν ακατάπαυστα. Δεν υπήρχε μέρα που να περνούσε ανεκμετάλλευτη. Nulla Dies Sine Linea. Το 1889 κατοχύρωσε άλλες 13 ευρεσιτεχνίες και βοήθησε στην κατασκευή του πρώτου πολυφασικού ηλεκτρικού κέντρου, το οποίο μπορούσε να τροφοδοτήσει μ’ εναλλασσόμενο ρεύμα τους επαγωγικούς του κινητήρες.

Το 1890 κατασκεύασε τις πρώτες γεννήτριες υψηλής συχνότητας κι έτσι ανακάλυψε τα ρεύματα υψηλής δόνησης καθώς και τις επιδράσεις τους στην ανθρώπινη φυσιολογία. Σύντομα άρχισε να πειραματίζεται πάνω στα ραδιοκύματα. Το 1891 ανέπτυξε την πιο διάσημη εφεύρεση του, το «Πηνίο Τέσλα» (Tesla Coil), το οποίο κυριολεκτικά λατρεύτηκε από τους επαγγελματίες και τους ερασιτέχνες του ηλεκτρισμού !

Τα πράγματα όμως δεν ήταν και τόσο εύκολα. Όπως και κάθε επαναστατική επιστημονική ανακάλυψη που αλλάζει τον κόσμο, έτσι και το σύστημα εναλλασσόμενου ρεύματος του Τέσλα αντιμετώπισε αρχικά την εχθρότητα και τις απειλές του αμερικανικού οικονομικού κατεστημένου, δηλαδή των πλούσιων βιομηχάνων, τραπεζιτών και κάθε λογής ανταγωνιστών. Ο Τόμας Έντισον ήταν ο χειρότερος πολέμιος του εναλλασσόμενου ρεύματος και του Τέσλα προσωπικά. Ανησυχώντας μήπως το νέο σύστημα καταστήσει άχρηστους τους λαμπτήρες πυρακτώσεως που ανακάλυψε, ο Έντισον προσπάθησε να υπερασπιστεί το συνεχές ρεύμα (DC). Κήρυξε έτσι έναν πραγματικό «πόλεμο των ρευμάτων», επιχειρώντας μια εκστρατεία δυσφήμησης του εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) και του ανταγωνιστή του George Westinghouse. Στα πλαίσια αυτής της εκστρατείας εκτελούσε δημόσια με ηλεκτροπληξία από εναλλασσόμενο ρεύμα άτυχα σκυλιά, που του έφερναν με αμοιβή τα φτωχόπαιδα της Νέας Υόρκης, και στη συνέχεια στρεφόμενος προς το τρομοκρατημένο κοινό ρωτούσε κυνικά: «Αυτή είναι η εφεύρεση με την οποία θέλετε να σας ετοιμάζει η γυναικούλα σας το φαγητό σας;» Ο Έντισον αξιοποίησε και την έντονη δυσαρέσκεια που προκάλεσε η εκτέλεση ενός κατάδικου από τις φυλακές Σινγκ Σινγκ, ο οποίος θανατώθηκε στην ηλεκτρική καρέκλα με εναλλασσόμενο ρεύμα. Για να αντιμετωπίσει αυτή τη συκοφαντική εκστρατεία του Έντισον ο Τέσλα δεν αρνήθηκε να γίνει ο ίδιος «πειραματόζωο» και να δεχθεί να περάσει μέσα από το κορμί του εναλλασσόμενο ρεύμα εντάσεως χιλιάδων βολτ, κάνοντας μάλιστα τα ρούχα του να σπινθηροβολούν από στατικό ηλεκτρισμό.

Παρ’ όλες τις προσπάθειες δυσφήμισης και παρόλη την προπαγάνδα, ο Αμερικανός Έντισον δεν μπόρεσε να σταματήσει το νέο τεχνολογικό κύμα που εξαπέλυσε ο Τέσλα, επειδή ήταν πολύ πιο φθηνό, αποδοτικό και εύχρηστο. Μάλιστα αρκετά χρόνια αργότερα ο Έντισον θα παραδεχόταν πως ο λεγόμενος «πόλεμος των ρευμάτων» υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της ζωής του.

Ο θρίαμβος του εναλλασσόμενου ρεύματος και του Τέσλα προσωπικά ήρθε το 1893, όταν η Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγου ηλεκτροφωτίστηκε με το σύστημα του. Πάνω από 25 εκατομμύρια Αμερικανοί, το 1/3 του τότε πληθυσμού των ΗΠΑ, είδαν από κοντά την ανωτερότητα του εναλλασσόμενου ρεύματος. Μετά απ’ αυτό ο Τέσλα ήταν ένα διάσημο πρόσωπο στην Αμερική, όχι όμως και  πλούσιος. Η αρχική συμφωνία με τον Westinghouse δεν τηρήθηκε, καθώς ο επιχειρηματίας αδυνατούσε εξ αιτίας του ανταγωνισμού να εκπληρώσει τους όρους της. Για να βοηθήσει τον βιομήχανο, που τον είχε υποστηρίξει όταν σχεδόν κανείς δεν πίστευε στο σύστημα του, ο Τέσλα δέχθηκε να σχίσει τα συμβόλαια κι έτσι, αντί για τα 12.000.000 δολάρια που έπρεπε δικαιωματικά να πάρει, εισέπραξε μόλις 216.000, τα οποία και επένδυσε στις έρευνες του. Σύντομα θα εξέπληττε και πάλι τον κόσμο από ένα κύμα επαναστατικών εφευρέσεων, που θα άλλαζαν την τεχνολογική ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας…

Η εποχή των μεγάλων πειραμάτων

Ο Τέσλα ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα. Αντί να επαναπαυτεί στις δάφνες του, ρίχτηκε στο κυνήγι ακόμη μεγαλύτερων ονείρων. Αυτή η επιλογή δεν ήταν παράξενη για έναν άνθρωπο όπως ο Τέσλα, ο οποίος, εκτός από εφευρέτης, ήταν ένας πρωτοπόρος εξερευνητής νέων αρχών της Φυσικής κι ένας ανθρωπιστής επιστήμονας που οραματιζόταν ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα.

Το 1893 ο Τέσλα άρχισε να ερευνά και να πειραματίζεται ασταμάτητα πάνω στα ραδιοκύματα και να περιγράφει λεπτομερειακά τις βασικές αρχές της ραδιεκπομπής. Έτσι γεννήθηκε το Ραδιόφωνο!

Το 1895, κάτω από την καθοδήγηση του Τέσλα, αρχίζει να λειτουργεί στους καταρράκτες του Νιαγάρα ο πρώτος υδροηλεκτρικός σταθμός στον κόσμο, όπου το πολυφασικό σύστημά του βρήκε την πλήρη εφαρμογή του ! Την ίδια χρονιά κατάφερε να φωτογραφίσει για πρώτη φορά στην ιστορία τα εσωτερικά όργανα του ανθρώπινου σώματος (Τεσλόγραμμα). Όμως ένα θλιβερό γεγονός έρχεται να ανακόψει τη μεγαλειώδη πορεία του. Στις 13 Μαρτίου του 1895 μια ύποπτη πυρκαγιά κατέστρεψε το εργαστήριο του στη Νέα Υόρκη και μαζί του σημειώσεις, σχέδια, μοντέλα ραδιοαυτόματων συσκευών, ταλαντωτών, επαγωγικών κινητήρων καθώς και ολόκληρο το πολύτιμο τεχνικό του αρχείο. Όμως ο Τέσλα δεν το έβαλε κάτω και με τη βοήθεια της ισχυρής του μνήμης, άρχισε να σχεδιάζει από την αρχή τα πάντα.

Το 1896 συνέχισε στο νέο του εργαστήριο τα πειράματα του πάνω στα ρεύματα υψηλής συχνότητας και στη ραδιοεπικοινωνία. Τότε συνέλαβε και την ιδέα του Παγκόσμιου Συστήματος (World System) μετάδοσης πληροφοριών και ενέργειας, που θα στοίχειωνε τη σκέψη του για τις επόμενες δεκαετίες. Την άνοιξη του 1897, σ’ έναν πρόχειρο πειραματικό σταθμό έξω από τη Νέα Υόρκη, ο μεγάλος εφευρέτης κατόρθωσε να εκπέμψει ραδιοσήματα σε απόσταση 40 χιλιομέτρων. Τότε κατοχύρωσε και το βασικό σχέδιο ραδιοτεχνικής, το οποίο και εκμεταλλεύτηκε ο Γουλιέλμο Μαρκόνι προκειμένου να κατασκευάσει το «πρώτο» ραδιόφωνο: μια εφεύρεση που δικαιωματικά ανήκει στον Τέσλα.

Στις αρχές του 1898 ο Τέσλα πραγματοποίησε στην προβλήτα του λιμανιού της Νέας Υόρκης μια πετυχημένη δοκιμή ενός μοντέλου τηλεκατευθυνόμενου πλοιαρίου. Εκεί συνέρευσε μεγάλο πλήθος, που έκπληκτο παρακολούθησε τον εφευρέτη να κάνει επίδειξη του τηλεκατευθυνόμενου πλοιαρίου του και να εξηγεί τις αρχές της ρομποτικής και του αυτοματισμού.

Από τον Μάιο του 1899 μέχρι τις αρχές του 1900 ο Τέσλα πραγματοποίησε μια σειρά από εντυπωσιακά πειράματα στο Κολοράντο Σπρινγκς. Έμεινε εκεί για ένα σχεδόν χρόνο και, αφού μετέτρεψε έναν εγκαταλελειμμένο στάβλο σε εργαστήριο, άρχισε να πειραματίζεται πάνω στην ασύρματη μεταφορά ενέργειας. Δεν άργησε να κάνει μια σπουδαία ανακάλυψη: τα γήινα στατικά κύματα (terrestrial stationary waves).

Στο Κολοράντο Σπρινγκς ο Τέσλα διαπίστωσε πως, τόσο το έδαφος όσο και η ατμόσφαιρα της Γης, ήταν καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού. Το διαπίστωσε αυτό με τη βοήθεια πειραμάτων κατά τη διάρκεια των οποίων δημιούργησε τεχνητές αστραπές μήκους 40 μέτρων, άναψε 200 λάμπες ακουμπώντας τες απλά στο έδαφος και θέτοντας εκτός λειτουργίας μηχανές σε απόσταση αρκετών χιλιομέτρων! Ο Τέσλα αντιλήφθηκε για πρώτη φορά πως η γη ήταν στην ουσία μια τεράστια «ενεργειακή λίμνη», που μπορούσε να μεταφέρει κυματικά τις διαταραχές των ηλεκτρικών πεδίων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της. Αυτή η γνώση ήταν απαραίτητη στον Σερβοαμερικανό εφευρέτη προκειμένου να υλοποιήσει το Παγκόσμιο Σύστημα μεταφοράς σημάτων και ενέργειας, που οραματιζόταν.

Επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη το 1900, ο Τέσλα άρχισε να κατασκευάζει στο Λονγκ Άιλαντ (Long Island) έναν πύργο για τη μετάδοση σημάτων με ασύρματο τρόπο σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αρχική χρηματοδότηση (150.000 δολάρια) αυτού του σχεδίου στο Γουόρντεκλιφ του Λονγκ Άιλαντ –έμεινε γνωστό ως Wardenclyffe Project– προήλθε από τον μεγαλοτραπεζίτη Τζ. Π. Μόργκαν (J. P. Morgan), ο οποίος εξασφάλισε μ’ αυτόν τον τρόπο το 51% επί των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνιών του Τέσλα πάνω στα νέα συστήματα τηλεπικοινωνίας. Ο Τέσλα φιλοδοξούσε να εγκαταστήσει ένα παγκόσμιο σύστημα επικοινωνίας, το οποίο θα μπορούσε να στέλνει με ασύρματο τρόπο μηνύματα, εικόνες, ήχους, νέα για τον καιρό και ειδήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Βέβαια ο Τέσλα πήγαινε ακόμη μακρύτερα και οραματιζόταν τη χρησιμοποίηση του συστήματος του για την ασύρματη μεταφορά ενέργειας, κάτι που αναμφίβολα θα άλλαζε το ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Ωστόσο το σχέδιο εγκαταλείφθηκε λίγα χρόνια αργότερα εξαιτίας διαφόρων προβλημάτων, αλλά κυρίως επειδή ο Μόργκαν απέσυρε την οικονομική υποστήριξή του. Ενώ ο εφευρέτης του έστελνε απεγνωσμένα γράμματα, παρακαλώντας τον μεγαλοτραπεζίτη να τον βοηθήσει ώστε να φέρει εις πέρας το μεγαλεπήβολο σχέδιο του, εκείνος του αρνήθηκε κάθε βοήθεια, με αποτέλεσμα το σχέδιο να σταματήσει και η ενεργειακή εξέλιξη της ανθρωπότητας να πάρει άλλη κατεύθυνση, απ’ εκείνη που οραματίζονταν ο ρομαντικός Τέσλα…

Τα οικονομικά προβλήματα και η άρνηση του βραβείου Νόμπελ

Ο Τέσλα αδυνατούσε πλέον (για οικονομικούς λόγους) να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, ο εξοπλισμός του Γουόρντεκλιφ εκποιήθηκε για την πληρωμή των χρεών του ή πουλήθηκε για παλιοσίδερα, ενώ ο πύργος μετάδοσης σημάτων ανατινάχθηκε από τους ίδιους του Αμερικανούς κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, προκείμενου να μην χρησιμοποιηθεί από κατασκόπους για να στέλνουν μηνύματα στα γερμανικά υποβρύχια του Ατλαντικού. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και το μεγαλύτερο πλήγμα για τον Τέσλα, από το οποίο δεν συνήλθε ποτέ. Κανείς επιχειρηματίας δεν τον εμπιστευόταν πλέον. Όλοι τον θεωρούσαν αναξιόπιστο και ουτοπικό οραματιστή: «Οι εχθροί μου έχουν μεγάλη επιτυχία στο να με παρουσιάζουν σαν ποιητή και ονειροπόλο», έγραφε ο Τέσλα παραπονεμένος.

Αποτέλεσμα όλων αυτών των απογοητεύσεων και των «προδοσιών» ήταν η αποθάρρυνση του οραματιστή εφευρέτη, που οδηγήθηκε αργά αλλά σταθερά προς τη χρεοκοπία. Ο Τέσλα θεωρήθηκε από τότε «αποτυχημένος» ως επιχειρηματίας και «καμένο χαρτί». Κανείς δεν καταδέχονταν πλέον να επενδύσει στα σχέδια του. Αλλά και ο ίδιος δεν έδινε και μεγάλη σημασία στο χρήμα, στο συμφέρον και στο υλικό όφελος. Δεν είχε ως κίνητρό του το κέρδος και τη δόξα. Και γι’ αυτό δεν μπόρεσε ποτέ του να ενσωματωθεί στο αμερικανικό οικονομικό κατεστημένο, που αποθέωνε όλα όσα αυτός μισούσε. Παρέμεινε έτσι σε όλη του τη ζωή ανένταχτος, ένας «παρείσακτος» με επικίνδυνες ιδέες για τα μονοπωλιακά συμφέροντα. Ο Τέσλα ήταν ένας αμφισβητίας του αμερικανικού τρόπου ζωής και των αμερικανικών «αξιών». Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί Αμερικανοί δεν τον θεωρούσαν και πολύ «αμερικανό», αν και ο ίδιος είχε αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα. Για τους αμερικανούς ήταν πάντα ένας «Σέρβος μετανάστης», ένας «ξένος» που δεν κατάφερε ποτέ του να ενσωματωθεί στην «αμερικανική κουλτούρα»…

Παρά τις κακοτυχίες και παρά το γεγονός πως βρισκόταν για χρόνια στα πρόθυρα της χρεοκοπίας ο Τέσλα δεν πτοήθηκε. Οι δυσκολίες τον έκαναν να πεισμώσει και να συνεχίσει. Συνέχισε λοιπόν μέχρι το τέλος της ζωής του να σχεδιάζει, να κατασκευάζει και να οραματίζεται διάφορα χρήσιμα επιτεύγματα. Άρχισε να ασχολείται με την κατασκευή νέων προωθητικών κινητήρων, που βασίζονταν σε νέες μηχανικές αρχές, και εφηύρε το ταχύμετρο. Το 1912 σχεδίασε το πρώτο αεροπλάνο καθέτου από/προσγείωσης. Στην αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Τέσλα σχεδίασε τηλεκατευθυνόμενες τορπίλες και προσπάθησε μάταια να τις πουλήσει στο Αμερικάνικο Ναυτικό.

Το 1912, όπως άλλωστε και το 1937, ο Τέσλα προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Μάλιστα το 1912 ο παγκόσμιος τύπος δημοσίευσε την είδηση ότι ο Τέσλα αρνήθηκε να δεχθεί το Βραβείο Νόμπελ για τη Φυσική το οποίο, σύμφωνα με την απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας, θα έπρεπε να μοιραστεί μαζί με τον Τόμας Έντισον. Μολονότι αντιμετώπιζε τότε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ο Τέσλα αρνήθηκε αυτή την προσφορά λέγοντας: «Σε χίλια χρόνια θα υπάρχουν αρκετοί που θα έχουν πάρει το Βραβείο Νόμπελ. Κι εγώ έχω αρκετές δεκάδες έγγραφα που αναφέρουν το όνομα μου στην τεχνική βιβλιογραφία… Για το καθένα από αυτά θα έδινα όλα τα Βραβεία Νόμπελ που θα δοθούν στα επόμενα χίλια χρόνια…»

Το ραντάρ και η πρόταση από τους Σοβιετικούς

Όλοι γνωρίζουμε το ραντάρ, αλλά ελάχιστοι από εμάς γνωρίζουν πως ο άνθρωπος που κατασκεύασε το πρώτο πρωτόγονο ραντάρ το 1934, ουσιαστικά ακολούθησε τις αρχές, όσον αφορά τη συχνότητα και ισχύ, που ο Τέσλα καθιέρωσε το 1917. Την ίδια χρονιά το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ηλεκτροτεχνικής τίμησε τον Τέσλα με το χρυσό μετάλλιο του Έντισον για την ανακάλυψη του αντίστροφου μαγνητικού πεδίου και του πολυφασικού συστήματος. Αποτέλεσε το λιγότερο ειρωνεία η βράβευση του, στην οποία βεβαίως δεν παραβρέθηκε ο ίδιος, με το μετάλλιο που έφερε το όνομα του ανθρώπου που τον εκμεταλλεύτηκε και πολέμησε όσο κανείς άλλος το σύστημά του.

Από το Φεβρουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1919 ο Τέσλα δημοσίευσε μια σειρά από άρθρα στο περιοδικό «Electrical Experimenter», που είδε μ’ αυτόν τον τρόπο την κυκλοφορία του να εκτινάζεται από τα 26.000 στα 220.000 φύλλα! Το περίεργο είναι ότι μόλις ο συγγραφέας έμαθε από τους εκδότες του περιοδικού την τεράστια επιτυχία της αυτοβιογραφίας του, σταμάτησε να γράφει άλλο! Χρόνια αργότερα όλα αυτά τα άρθρα συγκεντρώθηκαν σε ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο με τίτλο «My Inventions» (Οι Εφευρέσεις Μου). Αν και είχε αρχίσει να γερνά, οι δυνάμεις και η διανοητική του διαύγεια δεν έδειχναν να τον εγκαταλείπουν. Συνέχισε να δουλεύει με εντατικό ρυθμό και να εκπλήσσει την κοινή γνώμη με τις ιδέες και τις προβλέψεις του, που δημοσιεύονταν συχνά στον αμερικανικό τύπο.

Το 1921 έγινε μια ενδιαφέρουσα πρόταση στον Τέσλα εκ μέρους μιας φιλοσοβιετικής αμερικανικής οργάνωσης. Ο γραμματέας αυτής της οργάνωσης γνωστοποίησε στον Λένιν (δηλαδή τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης) τις ιδέες του Τέσλα για την ασύρματη μεταφορά ενέργειας και κατόπιν έστειλε στον εφευρέτη μια επιστολή, παροτρύνοντας τον να προσφέρει τις μεγαλοφυείς του ιδέες στον «ένδοξο ρωσικό λαό». Ο Τέσλα όμως, παρά τις απογοητεύσεις που είχε υποστεί από το αμερικανικό κατεστημένο, δεν θέλησε να πάει στο … απέναντι «στρατόπεδο» και αρνήθηκε ευγενικά αυτή την προσφορά.

Από το 1918 έως το 1922 κατοχύρωσε διάφορες πατέντες και ευρεσιτεχνίες για τη μηχανική των υγρών, οι οποίες αγοράστηκαν από διάφορες εταιρίες για να τις εμπορευματοποιήσουν.

Η τελευταία περίοδος της ζωής του και η αρπαγή του αρχείου του από το FBI

Το 1924 οι αμερικανικές εφημερίδες αφιέρωσαν πολλά άρθρα τους στην περιβόητη «ακτίνα θανάτου» (Death Ray), στην οποία ενέπλεξαν και το όνομα του Τέσλα. Ο ίδιος ο εφευρέτης πάντως, στις διάφορες συνεντεύξεις που έδωσε, δεν συμφωνούσε με τον όρο «ακτίνα θανάτου» αλλά έκανε λόγο για ένα υπερόπλο που θα καταργούσε … όλους τους πολέμους! Με την ανακάλυψη αυτού του μυστηριώδους υπερόπλου ασχολήθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του, καθώς έβλεπε την απειλητική σκιά της Ναζιστικής Γερμανίας να απλώνεται πάνω από την Ευρώπη και ιδιαίτερα πάνω από την αγαπημένη του πατρίδα, τη Γιουγκοσλαβία. Το 1927 ο Τέσλα σχεδίασε ένα αεροσκάφος κάθετης από/προσγείωσης (VTOL).

Σύμφωνα με όσα γράφτηκαν στον αμερικανικό τύπο, ο Τέσλα κατά τη διάρκεια της ζωής του, νίκησε σε τουλάχιστον 20 δίκες ενάντια σ’ αυτούς που καταπάτησαν κάποιες από τις 700 πατέντες του, δηλαδή παρουσίασαν σκόπιμα αυτές τις ευρεσιτεχνίες ως δικές τους. Στην πραγματικότητα όχι ο Τέσλα από μόνος του, αλλά περισσότερο οι επενδυτές, οι οποίοι είχαν το νόμιμο δικαίωμα να δρουν για λογαριασμό του, συμμετείχαν σ’ αυτές τις δίκες. Αυτές οι δικαστικές νίκες του Τέσλα συνεχίστηκαν και μετά το θάνατό του. Ήταν τον Ιούνιο του 1943, λίγους μήνες μετά το θάνατο του, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάνθηκε ότι ο φερόμενος ως «εφευρέτης του ραδιοφώνου» και βραβευμένος με Νόμπελ Γουλιέλμο Μαρκόνι οικειοποιήθηκε (έκλεψε) τις πατέντες του Τέσλα πάνω στη ραδιοτεχνική και τις παρουσίασε ως δικές του! Έτσι με δικαστική απόφαση ο Τέσλα αναγνωρίστηκε μετά θάνατον ως ο πραγματικός εφευρέτης του ραδιοφώνου…

Όσο περνούσαν τα χρόνια ο Τέσλα γινόταν όλο και πιο απόμακρος, αν και συνήθιζε να δίνει συνεντεύξεις στους δημοσιογράφους, στις οποίες προέβλεπε συναρπαστικά πράγματα για το μέλλον της ανθρωπότητας. Κλείνονταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του και η μοναδική του παρέα κατέληξε να είναι τα περιστέρια. Άρχισε να αποκτά και αρκετές φοβίες.

Ένα σημαντικό στοιχείο του χαρακτήρα του ήταν η αυτοπειθαρχία. Επίσης, διέθετε ενόραση, ήταν γενναιόδωρος και πολύ εργατικός. Δεν του άρεσαν τα φώτα της δημοσιότητας και απέφευγε να αναφέρεται στην προσωπική του ζωή. Συνήθιζε να περπατάει καθημερινά 8 έως 10 μίλια. Ήταν λιτοδίαιτος και χορτοφάγος. Μπορούσε να εργάζεται για μέρες χωρίς ύπνο και με ελάχιστο φαγητό. Μάλιστα είχε πει «Δεν θέλω καμία ανάπαυση, ούτε παραίτηση από τις προσπάθειές μου». Ο αγαπημένος του αριθμός ήταν το 3.

Το 1936, με αφορμή τα ογδοηκοστά του γενέθλια, ιδρύθηκε στο Βελιγράδι ένα ινστιτούτο με το όνομα του. Το γιουγκοσλαβικό κράτος του απένειμε τιμητική σύνταξη της τάξεως των 7.200 δολαρίων το χρόνο, την οποία και έπαιρνε μέχρι το τέλος της ζωής του. Αυτή η τιμητική σύνταξη, που του απένειμε η ιδιαίτερη πατρίδα του, ήταν και η μόνη οικονομική βοήθεια που δέχθηκε να πάρει ο Τέσλα, καθώς είχε αρνηθεί να λάβει πολύ μεγαλύτερα ποσά ως βοήθεια από πλούσιους επιχειρηματίες φίλους του.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, είχε γίνει υπερευαίσθητος στο φως και στους θορύβους. Το 1937  κτυπήθηκε από διερχόμενο ταξί και αναγκάστηκε να νοσηλευτεί σε νοσοκομείο. Από τότε η υγεία του ποτέ δεν συνήλθε. Η ζωή του περιορίστηκε σ’ ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου New Yorker και σε περιπάτους στα πάρκα της πόλης, συντροφιά με λιγοστούς φίλους και με τα αγαπημένα του περιστέρια.

Ο Τέσλα  λάτρευε τα περιστέρια. Οι περαστικοί της 5^ης Λεωφόρου της Νέας Υόρκης συνήθιζαν να βλέπουν έναν ψηλό, αδύνατο γέρο, να ταΐζει τα λευκά και γκρίζα περιστέρια μπροστά από τη Βιβλιοθήκη, καλώντας τα μ’ ένα απλό σφύριγμα. Αν κάποιο από τα περιστέρια ήταν τραυματισμένο ο στοργικός Τέσλα το έπαιρνε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του για να το περιποιηθεί και το επέστρεφε μόλις γινόταν καλά. Προς το τέλος της ζωής του συνδέθηκε μάλιστα μ’ ένα λευκό περιστέρι, που συμβόλιζε στα μάτια του το αιώνιο συμπαντικό πνεύμα. Όταν αυτό το λευκό περιστέρι ήρθε και ξεψύχησε ανάμεσα στα δάκτυλά του ο Τέσλα θεώρησε πως πλησίαζε και το δικό του τέλος.

Ο Νίκολα Τέσλα, ο άνθρωπος που κατοχύρωσε συνολικά πάνω από 700 εφευρέσεις, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών, λόγω καρδιακής προσβολής, φτωχός και αγνοημένος, σ’ ένα ταπεινό δωμάτιο που βρισκόταν στον 33^οόροφο του ξενοδοχείου New Yorker. Ήταν 7 Ιανουαρίου του 1943, ημέρα των σέρβικων Χριστουγέννων. Τον ανακάλυψε νεκρό η καμαριέρα του ξενοδοχείου που, παραβλέποντας  την πινακίδα «Μην Ενοχλείτε», μπήκε στο δωμάτιο υπ’ αριθμόν 3273, στο οποίο ζούσε ο εφευρέτης τα τελευταία δέκα χρόνια. Το αποστεωμένο του πρόσωπο είχε μια γαλήνια έκφραση, σαν να φαινόταν ικανοποιημένος από την ολοκλήρωση της σημαντικής αποστολής του … 

Πρωτού το σώμα του νεκρού επιστήμονα μεταφερθεί στο γραφείο τελετών, πράκτορες του FBI εισέβαλαν στο δωμάτιό του και άρχισαν να ψαχουλεύουν τα κιβώτια με τα έγγραφα και τις σημειώσεις του. Επίσης, άνοιξαν και το χρηματοκιβώτιο. Δεν είναι γνωστό μέχρι σήμερα το τι ακριβώς ανακάλυψαν και υπεξαίρεσαν οι πράκτορες του FBI από το πολύτιμο προσωπικό αρχείο του Νίκολα Τέσλα.

Στις 8 Ιανουαρίου 1943, ο ανιψιός του Τέσλα Σάβα Κοσάνοβιτς (Sava Kosanović)  πήγε στο δωμάτιο του θείου του και διαπίστωσε ότι είχαν εξαφανιστεί πολλές από τις σημειώσεις του. Αρκετά τεχνικά έγγραφα έλειπαν, όπως επίσης και ένα μαύρο σημειωματάριο εκατοντάδων σελίδων. Κάποια από τα έγγραφα του θείου του είχαν σημειωμένη πάνω τους την ένδειξη «άκρως απόρρητο». Εκείνη τη στιγμή ο Κοσάνοβιτς σκέφτηκε πως επρόκειτο για δουλειά των πρακτόρων του FBI ή των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Και είχε δίκιο. Άλλωστε το FBI είχε δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για τις εφευρέσεις του Τέσλα, πολύ πριν από το θάνατο του επιστήμονα. Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τέσλα είχε ισχυριστεί ότι είχε τελειοποιήσει την «ακτίνα θανάτου». Οι κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ δεν ήθελαν να πέσουν οι σημειώσεις και τα σχέδια του Τέσλα στα χέρια της Ναζιστικής Γερμανίας ή της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Μόλις πέθανε ο εφευρέτης, το FBI, το Γραφείο Περιουσίας Αλλοδαπών και το Υπουργείο Πολέμου επιδόθηκαν κυριολεκτικά σε έναν αγώνα δρόμου για το ποιος θα αποκτούσε πρώτος τα σχέδια και τις διάφορες σημειώσεις του Τέσλα. Γνώριζαν επίσης ότι ήθελε σκόπευε να φτιάξει ένα προηγμένο σύστημα άμυνας για να υπερασπίσει την πατρίδα του τη Γιουγκοσλαβίας από εχθρικές επιθέσεις. Το 1941 ο Τέσλα είχε στείλει στον ανιψιό του, δηλαδή στον Κοσάνοβιτς, διάφορα τηλεγραφήματα, όπου περιέγραφε ένα απόλυτο σύστημα άμυνας της ευάλωτης Γιουγκοσλαβίας. Σε ένα από αυτά, με ημερομηνία 26 Δεκεμβρίου 1941, πληροφορούσε τον Κοσάνοβιτς για μια εφεύρεση που μόλις έκανε : για ένα όπλο «που θα μπορούσε να προστατεύσει τη Γιουγκοσλαβία από κάθε είδους επίθεση». Φαίνεται όμως ότι ο Τέσλα δεν κατάφερε να φτιάξει το υπερόπλο που σχεδίαζε γιατί συνάντησε μεγάλες και ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες. Ο μεγάλος εφευρέτης βρισκόταν ως το θάνατό του υπό στενή παρακολούθηση από πράκτορες του FBI. Ένας πράκτορας του FBI, είχε από το 1937 δημιουργήσει φάκελο για τον Τέσλα, τον οποίο θεωρούσε υπεύθυνο για «ανεξήγητες πτώσεις αεροσκαφών».

Δύο μέρες μετά το θάνατο του Τέσλα, εκπρόσωπος του Γραφείο Περιουσίας Αλλοδαπών (OAP) μπήκε στο δωμάτιο του επιστήμονα και κατάσχεσε όλα τα υπάρχοντά του. Αυτή η ενέργεια ήταν παράνομη, δεδομένου ότι ο Τέσλα δεν ήταν αλλοδαπός, αφού είχε αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα. Όλο το κατασχεμένο υλικό του Τέσλα, που συγκεντρώθηκε στο Manhattan Storage, περιελάμβανε 12 κλειδωμένα μεταλλικά κιβώτια,  25 μεταλλικά δοχεία, 5 βαρέλια, 8 βαλίτσες και ένα μεγάλο χρηματοκιβώτιο.

Ο Κοσάνοβιτς έκανε μεγάλο και πολυετή αγώνα για να πάρει την περιουσία του θείου του, ως μοναδικός και αποκλειστικός δικαιούχος αυτή της κληρονομιάς, αλλά ένα αμερικάνικο κυβερνητικό διάταγμα στεκόταν συνεχώς εμπόδιο μπροστά του. Μέχρι το 1950 ο Κοσάνοβιτς δεν είχε δικαίωμα πρόσβασης στις αποθήκες του OAP, όπου βρίσκονταν όλα τα αντικείμενα, σημειώσεις, σχέδια κτλ του Τέσλα. Το Μάρτιο του 1950, ο Κοσάνοβιτς, ως εκπρόσωπος της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης του Τίτο, τηλεφώνησε στον διαβόητο Edgar Hoover (διοικητή του FBI) και του ζήτησε να του δώσουν αντίγραφα διαφόρων εγγράφων του Τέσλα, αλλά εισέπραξε αρνητική απάντηση. Τελικά, μετά από πολλές προσπάθειες, το 1952 οι αμερικανικές αρχές επέτρεψαν την αποστολή 80 βαλιτσών στο Βελιγράδι. Όλο το υλικό συγκεντρώθηκε στο Βελιγράδι και στις 20 Οκτωβρίου 1955, εγκαινιάστηκε το Μουσείο Νίκολα Τέσλα. Σε μια ψηφοφορία που οργάνωσε το εβδομαδιαίο περιοδικό NIN το 2005-2006, ο Τέσλα αναδείχθηκε ως ο σημαντικότερος Σέρβος όλων των εποχών.