Ρομάν Πολάνσκι (Roman Polanski)

Ο Γαλλοπολωνός Ρομάν Πολάνσκι (Roman Polański) είναι ένας από τους διασημότερους και πιο καταξιωμένους σκηνοθέτες στον κόσμο και παράλληλα είναι και συγγραφέας, ηθοποιός, σεναριογράφος και παραγωγός. Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 18 Αυγούστου 1933, από Εβραιοπολωνούς γονείς. Το 1937 η οικογένειά του επέστρεψε στην Πολωνία. Το 1939 η Πολωνία καταλήφθηκε από τους στρατιώτες της Ναζιστικής Γερμανίας και άρχισε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η οικογένεια του Πολάνσκι γνώρισε το σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπο του ναζισμού. Οι ναζί έκλεισαν τους Εβραιοπολωνούς στο γκέτο της Κρακοβίας. Η μητέρα του θανατώθηκε στο Άουσβιτς ενώ ο πατέρας του κατάφερε να επιζήσει σε αυστριακό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο ίδιος ο Ρομάν Πολάνσκι απέδρασε από το γκέτο με τη βοήθεια ενός Πολωνού αγρότη. Οι εφιαλτικές του μνήμες από εκείνη την περίοδο σημάδεψαν ανεξίτηλα την μετέπειτα πορεία του.

Ο νεαρός Πολάνσκι αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και εντρύφησε στην 7η Τέχνη στη σχολή κινηματογράφου του Λοτζ. Από το 1958 προχώρησε στην δημιουργία ταινιών μικρού μήκους, ενώ η πρώτη του μεγάλη δουλειά ήταν το «Μαχαίρι στο Νερό» (1962), το οποίο έμεινε στην ιστορία του κινηματογράφου τόσο ως το πρώτο μεταπολεμικό πολωνικό φιλμ που δεν είχε θεματολογία από τον πόλεμο, αλλά και ως εξαιρετικό και έντονο ψυχογράφημα χαρακτήρων με έμφαση στα αδιέξοδα των ανθρώπινων σχέσεων. Ο ίδιος συχνά έλεγε ότι από τότε που γεννήθηκε δυσκολευόταν να ξεχωρίσει τη φαντασία από την πραγματικότητα, κάτι που παραδέχεται και στην αυτοβιογραφία του. Με αυτό ακριβώς το στοιχείο μπόλιασε και τις ταινίες του, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εντυπωσιακών αμφιλεγόμενων σκηνών όπου το διαταραγμένο μυαλό του ήρωα μπερδεύει τις δυο καταστάσεις με αποτέλεσμα την καταστροφή (από την «Αποστροφή» (Repulsion) έως το «μωρό της Ρόζμαρι»). Με το πέρασμα των χρόνων ο Πολάνσκι γίνεται ένας από τους πιο καταξιωμένους σκηνοθέτες στον κόσμο. Στην φιλμογραφία του συμπεριλαμβάνονται αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου, όπως το «Μαχαίρι στο νερό», «ο Πιανίστας», τα «Μαύρα φεγγάρια του έρωτα», αλλά και ταινίες χολιγουντιανών προδιαγραφών που έσπασαν τα ταμεία όπως «Το μωρό της Ρόζμαρι» (1968), η «Νύχτα των βρικολάκων», η «Ένατη Πύλη» (1999), οι «Πειρατές» (1986), το «Φράντικ» (1987) και η αξέχαστη «Chinatown» (1974).

Ωστόσο, η πολυτάραχη προσωπική του ζωή έχει βρεθεί στο προσκήνιο ίσως περισσότερες φορές ακόμη και από τις ταινίες του.

Στο έργο του καταγράφονται οι εσωτερικές ανησυχίες, οι συγκρούσεις και το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου. Το κλίμα των ταινιών του είναι μελαγχολικό, οι τόνοι μαύροι και η εικόνα που παρουσιάζει για τον κόσμο είναι συχνά απωθητική και αποκρουστική. Οι ήρωες του παλεύουν, συχνά μάταια, να επιβιώσουν συναισθηματικά σ' ένα αφιλόξενο περιβάλλον και η ελπίδα σχεδόν πάντα απουσιάζει.

Τις πιο σημαντικές του ταινίες θα τις γυρίσει στην Αγγλία, Γαλλία και Αμερική. Σ' αυτές θα συναντήσουμε πρόσωπα που βιώνουν δυνατές εσωτερικές συγκρούσεις και βασανίζονται από έντονα προσωπικά προβλήματα. Σε πολλές ταινίες του ο τρόμος είναι καθαρά εσωτερικός - προέρχεται δηλαδή από τον νου και την ψυχή των κεντρικών χαρακτήρων: καμία ορατή εξωτερική απειλή δεν φαίνεται να υπάρχει και όμως τα πρόσωπα βασανίζονται. Στην Αγγλία γυρίζει την ταινία «Αποστροφή» με την Κατρίν Ντενέβ (Catherine Deneuve), την πρώτη του αγγλόφωνη ταινία, που τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου. Η επόμενη, «Cul-de-sac» , κέρδισε την Χρυσή Άρκτο.
Μετά την ταινία «Το μωρό της Ρόζμαρι» (1968), που κέρδισε ένα Όσκαρ, φαίνεται ότι τον καταδιώκει μια … κατάρα. Η συγκεκριμένη ταινία σόκαρε το κοινό εκείνης της εποχής και οι συντελεστές της δέχθηκαν εκατοντάδες απειλητικά γράμματα από φανατικούς χριστιανούς καθολικούς. Ο παραγωγός της ταινίας, λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση της ταινίας έπαθε οξεία ουραιμική δηλητηρίαση, ενώ ο συνθέτης της και προσωπικός φίλος του Πολάνσκι, Κριστόφ Κόμεντα έπεσε σε κώμα και τελικά πέθανε από ένα απλό χτύπημα στο κεφάλι, από ατύχημα με σκι. Στις 20 Ιανουαρίου 1968 ο Πολάνσκι παντρεύτηκε την Sharon Tate (Σάρον Τέιτ), ηθοποιό που είχε γνωρίσει στα γυρίσματα της «Νύχτας των βρικολάκων».
Τον Αύγουστο του 1969, η Sharon Tate, 8 μηνών έγκυος και τέσσερα ακόμη άτομα δολοφονήθηκαν από μέλη της αίρεσης του Charles Manson, σε ένα από τα πιο άγρια και διασημότερα εγκλήματα της χολιγουντιανής ιστορίας. Το σώμα της Sharon Tate έφερε 16 μαχαιριές στην πλάτη και το στήθος ενώ ο Πολάνσκι έμαθε τα νέα από το τηλέφωνο.
Μετέπειτα μαρτυρία της Σούζαν Άτκινς, μέλους της αίρεσης του Manson αποκάλυψε ότι δεν ένοιωθε έλεος για την Sharon Tate όταν την μαχαίρωνε, ενώ μάζεψε το αίμα της με μια πετσέτα για να γράψει «Γουρούνι» στην μπροστινή πόρτα. Σοκαρισμένος ο Πολάνσκι έμεινε για δύο χρόνια μακριά από τα πλατό για να επανέλθει το 1971 με την ταινία «Μάκβεθ» («The tragedy of Macbeth»). Στη συνέχεια εγκαταλείπει το Χόλιγουντ και επιστρέφει στην Ευρώπη παίρνοντας, μάλιστα, τη γαλλική υπηκοότητα. Το 1974 επιστρέφει στην Αμερική για τα γυρίσματα της ταινίας Chinatown. Συνεχίζει να σκηνοθετεί περιστασιακά για τον κινηματογράφο και το θέατρο. Το 1977 εμπλέκεται σε ένα σκάνδαλο που θα του κοστίσει ακριβά. Κατηγορείται για βιασμό της ανήλικης Samantha Geimer και καταδικάζεται από αμερικανικό δικαστήριο σε φυλάκιση. Ο Πολάνσκι δήλωσε ότι υπήρξε ερωτική συνεύρεση με την ανήλικη, όχι όμως και βιασμός. Υποστήριξε ότι η μητέρα της Samantha Geimer έστησε την κατηγορία του βιασμού με σκοπό κυρίως να αποκτήσει δημοσιότητα και να αμαυρώσει τη δημόσια εικόνα του.

Για να αποφύγει τη φυλάκιση, ο σκηνοθέτης κατέφυγε στη Γαλλία, το νομικό σύστημα της οποίας τον προστάτευε από έκδοση στις ΗΠΑ. Η κατηγορία εκκρεμεί ακόμη εναντίον του και ο ίδιος δεν σκοπεύει να επιστρέψει στις ΗΠΑ, αν και η 45χρονη πλέον Samantha Geimer έχει δηλώσει ότι τον συγχωρεί και ότι η λέξη «βιασμός» ήταν υπερβολική και πολύ βαριά για να εξηγήσει τι είχε συμβεί μεταξύ τους εκείνη τη νύχτα.

Το 1980 στρέφεται προς τη λογοτεχνία με την εξαιρετική «Τες, γλυκιά μου εξαδέλφη» όπου έχει για πρωταγωνίστρια την Ναστάζια Κίνσκι, ιδανική στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ακολουθεί μια περίοδος μετριότητας. Φαίνεται να ξαναβρίσκει τη φόρμα του το 1987 με το «Frantic», ακόμη ένα σύγχρονο φιλμ νουάρ, στο οποίο πρωταγωνιστούν ο Harrison Ford και η 22χρονη Emmanuelle Seigner, η οποία έγινε σύζυγός του το 1989. Μαζί της απέκτησε δύο παιδιά.

Η μεταφορά στην οθόνη του πολυσυζητημένου, τολμηρού βιβλίου του Πασκάλ Μπρικνέρ «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα» ήταν η επόμενη ταινία του το 1992. Μετά από δύο χρόνια με το συγκλονιστικό «Ο θάνατος και η κόρη», ο Πολάνσκι ανιχνεύει τα τραύματα που άφησε στους ανθρώπους ένα δικτατορικό καθεστώς. Το 1999 σκηνοθετεί την συγκλονιστική ταινία «The ninth gate» (Η ένατη πύλη) με πρωταγωνιστές τον Τζόνι Ντεπ και την Emmanuelle Seigner.

Το 2002 έρχεται «Ο πιανίστας» που σαρώνει τα βραβεία. Ο Πολάνσκι επιστρέφει στην σκοτεινή και τραυματική παιδική του ηλικία, όταν την περίοδο της ναζιστικής κατοχής ζούσε στο γκέτο. Η ταινία είναι βασισμένη στην αληθινή ιστορία του 27χρονου πιανίστα Βλάντισλαβ Σπίλμαν, του οποίου όλη η οικογένεια εξοντώθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και στο γκέτο. Βραβευμένη με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών, η ταινία έχει ως ήρωα έναν ιδιοφυή Πολωνό πιανίστα Εβραϊκής καταγωγής, οποίος βρίσκεται έγκλειστος στο γκέτο της Βαρσοβίας. Κρύβεται στα ερείπια της πόλης και κατορθώνει να επιζήσει, χάρη σε έναν μουσικόφιλο Γερμανό αξιωματικό. Η ταινία κέρδισε 3 βραβεία Όσκαρ, αλλά ο Πολάνσκι δεν πήγε στην τελετή βράβευσης στο Hollywood, για να αποφύγει τη σύλληψη από τις αμερικανικές αρχές. Παρόλο που πριν γίνει η απονομή των Όσκαρ οι κριτικές θεωρούσαν τον «Πιανίστα» αουτσάιντερ, ο Πολάνσκι κατάφερε για άλλη μια φορά να μας εκπλήξει όλους.